لـوکـاچ، شـرح حـال و رئـالـیـسـمـش
1398-12-20

لـوکـاچ، شـرح حـال و رئـالـیـسـمـش

نویسنده: توفان آراز

 فایل پی دی اف:لوکاچ،شرح حال و رئالیسمش

دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک بـه مـثـابـۀ تـحـقـق کـامـل دمـوکـراسـی بـورژوایـی، بـه مـعـنـی حـادّ کـلـمـه یـک رزمـگـاه اسـت، مـیـدان مـبـارزۀ تـعـیـیـن کـنـنـده بـیـن بـورژوازی و پـرولـتـاریـا.

جُـرج لـوکـاچ

(György Lukács)

( 1971 – 1885 )

 

1: شـرح حـال سـیـاسـی

حـوالـی تـحـویــل قــرن بــیـسـتــم روشـنـفـکــران مـجـاری، ازجـمـلـه لــوکــاچ بـا بـرخـورد روشـنـگـرانـۀ رادیـکـال بـه جـامـعـۀ فـئـودالـی مـشـخـص مـی گـردیـدنـد. بـورژوازی رادیـکـال از مـوقـعـیـت حـاشـیـه ای بـرخـوردار بـود. تـمـاس روشـنـفـکـران بـا طـبـقـۀ کـارگـرِ ضـعـیـف( تـشـکـیـل دهـنـدۀ پـایـیـن تـر از 1% جـمـعـیـت ) ازطـریـق فـعـالـیـت روشـنـگـرانـۀ بـاشـمـول( بـورژوایـی) صـورت مـی گـرفـت.

لـوکـاچ، کـه تـعـلـق بـه طـبـقـۀ بـورژوازی مـجـارسـتـان داشـت، بـه پـی روی از گـرایـش رو- شـنـفـکـران رادیـکـال در اروپـای زمـان خـود بـه شـکـل زنـدگـی طـبـقـه اش پـشـت کـرد، و بـه مـطـا- لـعـات ژرف در ادبـیـات و هـنـر روی آورد. زولـتـان کـنـیـرس(Zoltán Kenyeres)( و. 1939) مـی- نـویـسـد: ” هـمـه جـا در اروپـا روشـنـفـکـران جـوان بـورژوایـی بــرایـن بــودنـد، کـه بـایــد بـا نـسـبــیـت افـکـار، بـیـهـوشـی گـذرای حـالات بـه یـک ” کـلـیـت” در تـفـکـر، بـه یـک وجـود هـمـه شـمـول در زنـد- گـی دسـت یـافـت. آنـان بـه گـونـۀ احـسـاسـی بـحـران جـهـان بـورژوایـی را حـدس زده انـد – بـی آن کـه آن را آگـاهـانـه – نـظـری درک نـمـوده بـاشـنـد -، [ جـهـانـی] کـه کـوشـیـده انـد از آن بـه گـریـزنـد، مـأ- یـوسـانـه مـفـرّی از آن بـیـابـنـد. آنـان در اسـتـنـبـاط شـان از هـنـر بـرضـد امـپـرسـیـونـیـسـم، بـرضـد رِلاتـیـویـسـم و پـوزیـتـیـویـسـم شـوریـده انـد.”1

لـوکـاچ تـعـلـق طـبـقـاتـی بـورژوایـیـش را بـا قـرار دادن تـضـاد اسـاسـی2 بـیـن جـهـان بـیـنـی انـسـان و پـروسـۀ تـاریـخـی تـوضـیـح مـی داد: واقـعـیـت حـقـیـقـی در نـظـر مـوجـود مـتـفـکـر صـرفـاً در هـیـئـت هـرج ومـرج ظـاهـر مـی گـردد، کـه بـا قـوانـیـن غـیـرمـنـطـقـی اش هـدایـت مـی شـود. بـرعـکـس، جـهـان بـیـنـی انـسـان، تـفـکـر او دارای عـقـلانـیـتـی اسـت، کـه در لـحـظـۀ بـیـانـش  در نـسـخـه هـای عـمـل در واقـعـیـت مـشـخـص خـود را بـه صـورت کـامـلاً ضـعـیـف نـشـان مـی دهـد.

تـئـوری بـیـگـانـه سـازی ای کـه ایـن ” آگـاهـی غـم انـگـیـز” دربـرمـی گـیـرد، بـا مـتـضـاد کـردن فـاعـل و مـفـعـول، فـرد و جـامـعـه، روابـط اجـتـمـاعـی(gesellschaftliche verhältnisse) در مـقـایـسـه بـا تـئـوری کـارل هـیـنـریـش مـارکـس(Karl Heinrich Marx)(83- 1818) اسـرارآمـیـز جـلـوه مـی- کـنـد: ” هـسـتی یـک هـرج و مـرج سـایـه روشـن گـونـه اسـت؛ هـیـچ چـیـز در آن کـامـل نـمـی شـود و بـه اتـمـام نـمـی رسـد.(…) هـمـه چـیـز در جـریـان اسـت و در هـم جـاری اسـت، نـامـحـدود، در اخـتـلاط نـاپـاک؛ هـمـه چـیـز مـخـتـل شـدنـی و ازهـم پـاشـیـدنـی اسـت.”3 واقـعـیـت و تـاریـخ بـه خـالـصـاً ضـرورت بـی ذاتِ عـقـلاً فـهـم نـاپـذیـر بـدل مـی گـردنـد. و لـوکـاچ چـگـونـه خـود را از ایـن وضـعـیـت بـیـگـانـه سـازی شـده مـی رهـانـد؟

او دو ” حـوزه”4 را از هـم مـتـمـایـز مـی سـازد: یـک حـوزۀ وجـودی ایـده آل، کـه مـکـان مـتـحـقـق نـمـودن ” ارزش هـا” اسـت، و یـک واقـعـیـت امـپـیـریـسـتـی غـیـراسـاسـی. حـوزۀ اول مـطـابـق اسـت بـا حـوزۀ هـنـر. تـنـهـا در گـسـتـالـتِ5 هـنـری اسـت کـه فـرد رهـیـده از روابـط اجـتـمـاعـی خـویـشـتـنِ خـو- یـش را مـی یـابـد. تـحـقـق نـفـسِ روح هـدف مـی گـردد. واقـعـیـت بـه ایـن تـرتـیـب بـه یـک واقـعـیـت روحـی تـغـیـیـر مـی یـابـد، و اصـطـلاح ” تـجـربـه” مـرکـزیـت مـی گـیـرد. لـوکـاچ بـه یـک تـنـظـیـم تـیـپـولـوژیـک اشـکـال مـخـتـلـف تـجـربـه در اشـکـال مـخـتـلـف ادبـی مـی پـردازد.

سـعـی او در کـتـابـش Die Theorie des Romans( تـئـوری رمـان)(1916) بـرایـنـسـت، کـه بـه تـوسـط یـک ایـده آلـیـسـم عـیـنـی نـوع هـگـلـی از ایـده آلـیـسـم ذهـنـی، مـجـرد تـجـاوز کـنـد.6 در کـتـاب او رُمـان و حـمـاسـه بـه صـورت قـطـب هـای مـتـضـاد بـر مـحـور بـیـگـانـه سـازی ظـاهـر مـی گـردنـد. حـمـاسـۀ هـومـر(Homeros)(حـیـات تـقـریـبـاً 800 ق.م) زمـانـی را مـی نـمـایـانـد، کـه رابـطـۀ فـرد و جـامـعـه یـک کـلـیـت مـنـسـجـم پـرمـعـنـی تـشـکـیـل مـی دهـد، دنـیـا هـمـشـکـل اسـت و غـیـره. درمـقـابـل ایـن زمـان لـوکـاچ بـیـگـانـه سـازی شـدگـی مـطـلـق زمـان خـویـش بـا مـشـخـصـات جـدایـی فـاعـل و مـفـعـول، شـنـاخـت و عـمـل، فـرد و جـامـعـه را قـرار مـی دهـد. تـجـاوز او در ایـن جـا، در مـقـایـسـه بـا ” آگـاهـی غـم انـگـیـز” بـه ایـن صـورت اسـت، کـه او اکـنـون جـدایـی مـوصـوف را بـه شـکـل یـک پـدیـدۀ تـاریـخـی مـلاحـظـه مـی نـمـایـد. او چـون قـبـل هـنـر را یـک ” حـوزه”ی ادبـی مـمـکـن در نـظـر نـمـی گـیـرد، امـا یـک زمـیـنـۀ فـرهـنـگـی تـاریـخـاً مـحـدود. از نـظـر لـوکـاچ رُمـان یـک فـرم بـدلِ بـیـان یـک عـصـر مـی گـردد، کـه در آن کـلـیـت هـسـتـی بـه گـونـۀ امـری مـسـلـم پـرمـعـنـی نـیـسـت. رُمـان مـی کـوشـد کـلـیـت پـوشـیـدۀ هـسـتـی را افـشـاء کـنـد و بـه سـازد، بـی آن کـه شـکـاف هـا و پـرتـگـاهـی را کـه وضـعـیـت تـاریـخـی در خـود حـمـل مـی کـنـد، پـنـهـان نـمـایـد. و حـفـظ ایـن تـضـاد در یـک تـرکـیـب بـا رُمـان امـکـان پـذیـرسـت. درک مـسـئـلـۀ مـطـرح بـیـگـانـه سـازی بـه صـورت تـاریـخـاً مـشـروط جـای درک سـابـق مـسـئـلـه بـه صـورت صـرفـاً شـرایـط انـسـانـی مـمـکـن الـحـذف، چـیـره پـذیـر را مـی گـیـرد.

جـالـب تـوجـه ایـن کـه لـوکـاچ در نـقـطـه زمـانـیِ اشـتـغـال فـزایـنـده اش بـا رُمـان هـا بـیـگـانـه سـازی را بـه صـورت مـوضـوع واقـعـی بـه پـیـش مـی کـشـد، بـی آن کـه ایـن یـکـسـان بـا نـظـریـۀ مـارکـس بـاشـد، کـه بـیـگـانـه سـازی را بـه صـورت مـسـئـلـه ای مـلاحـظـه مـی نـمـایـد، کـه مـرتـبـط بـا پـراتـیـک اجـتـمـاعـی اسـت. هـرچـنـد لـوکـاچ مـانـنـد مـارکـس تـوجـه داشـت کـه انـسـان خـود تـار-یـخـش را مـی سـازد، ولـی او اهـمـیـتـی را کـه مـارکـس بـرای واقـعـیـت اجـتـمـاعـی قـائـل بـود، بـدان نـمـی گـذارد.7 در ایـن رابـطـه جـای خـود دارد بـه وابـسـتـگـی لـوکـاچ بـه اقـتـصـاددان، جـامـعـه شـنـاس و یـکی از بـنـیـان گـذاران روان شـنـاسـی، مـاکـسـیـمـیـلـیـان کـارل امـیـل ” مـاکـس” وبـر(Maximilliann Carl Emil ″Max″ Weber)(1920- 1864) اشـاره رود؛ وابـسـتـگـی ای کـه در نـویـسـنـدگـی مـرحـلـۀ مـارکـسـیـسـتـی لـوکـاچ نـیـز ادامـه داشـت. انـتـقـاد وبـر از راسـیـونـالـیـسـم8 بـعـضـی وجـوه مـار- کـسـیـسـتـی بـه خـود مـی گـیـرد، ولـی بـی آن کـه بـا طـبـقـۀ کـارگـر مـرتـبـط گـردد. بـه نـظـر وبـر تـغـیـیـرات نـه تـوسـط طـبـقـۀ کـارگـر، بـلـکـه تـوسـط نـوسـازی فـرهـنـگ بـایـد روی دهـد.

اسـتـنـبـاط لـوکـاچ از جـهـان در ایـن نـقـطـه زمـانـی بـه نـظـر مـی رسـد در چـارچـوب جـامـعـۀ آنـتـیـک ایـده آل، جـامـعـۀ بـیـگـانـه سـازی شـدۀ مـضـارع بـاشـد، کـه واقـعـی تـریـن شـکـلـش را در فـرم رُمـان و آیـنـده بـه مـثـابـۀ یـک زمـان انـسـانـی تـر، یـک زمـان نـو(کـه او پـیـش بـیـنـی آن را در نـزد نـویـسـنـده لِـو تـولـسـتـوی(Lev Tolstoj)(1910- 1828) مـی یـابـد) دارد.

در زمـانـی کـه انـقـلاب روسـیـه واقـعـۀ مـسـلـط زمـان تـلـقـی مـی گـشـت، تـعـویـض قـابـل تـوجـهـی در بـرخـورد اخـلاقـی لـوکـاچ رخ داد. او بـلـشـویـک هـا را مـتـهـم سـاخـت، کـه بـا شـیـوه هـای خـشـونـت اخـلاقـاً مـردودشـان بـه سـرکـوبـی دمـوکـراسـی واقـعـی بـرای هـمـگـان دسـت مـی یـازیـدنـد.9 هـرچـنـد لـوکـاچ در آن نـقـطـه زمـانـی مـایـل بـه حـذف شـدن جـامـعـۀ طـبـقـاتـی بـود، ولـی بـا ایـن حـال در اسـارت اسـتـنـبـاطـی از دمـوکـراسـی قـرار داشـت، کـه نـگـران اسـاس طـبـقـاتـی دمـوکـراسـی نـیـسـت، و ایـن واقـعـیـت را نـادیـده مـی گـیـرد، کـه تـنـهـا ازطـریـق دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا انـتـقـال بـه سـوسـیـالـیـسـم تـضـمـیـن پـذیـر مـی بـاشـد، و درصـورت از نـظـر دور داشـتـن ایـن واقـعـیـت تـاریـخـی صـاحـبـیـن قـدرت در اجـتـمـاع در هـیـئـت ضـدانـقـلابـی ظـاهـر خـواهـنـد گـشـت.10 در ایـن جـا واضـح مـی گـردد کـه لـوکـاچ بـدون ارتـبـاط بـا جـنـبـۀ پـراتـیـک، وضـعـیـت مـبـارزۀ طـبـقـاتـی بـود، و تـحـت تـسـلـط واهـیـات ایـده آلـیـسـتـی قـرار داشـت، کـه فـی الـنـفـسـه تـمـیـیـز جـامـعـۀ بـورژوایـی و سـوسـیـالـیـسـتـی را نـامـمـکـن مـی سـازد. آن چـه کـه بـه زودی بـه مـسـئـلـه ای نـزدیـک بـرای لـوکـاچ تـبـدیـل گـردیـد.

شـکـسـت پـادشـاهـی اطـریـش – مـجـارسـتـان در جـنـگ جـهـانـی اول( 18- 1914) انـحـلال جـامـعـۀ قـدیـم در مـجـارسـتـان – چـون در آلـمـان – را بـه دنـبـال داشـت. یـک جـنـبـش اعـتـصـاب خـشـونـت آمـیـز در مـیـان کـارگـران و شـورشـی بـیـن سـربـازان پـدیـد آمـد، کـه در 1918 مـنـتـج بـه اسـتـقـرار جـمـهـوری مـجـارسـتـان گـشـت، ولـیـکـن ایـن دولـت در نـظـر کـارگـران فـاقـد تـوانـایـی تـهـیـۀ خـوراک و ایـجـاد روابـط مـنـاسـب در جـامـعـه بـود. دهـقـانـان نـیـز بـه دلـیـل تـمـلـک کـمـافـی الـسـابـق اراضـی وسـیـع ازسـوی مـلاکـیـن نـاراضـی بـودنـد. بـه شـکـل خـود بــه خــودی شـوراهـای کـارگـران و سـربـازان پــدیــدار گـشـتــنـد. تـحـت تـأثــیـر اســرای جـنـگ بـازگـشـتــه از روسـیــه حــزب کــمـونـیـسـت مـجـارسـتــان در سـال 1918 تـشـکــیـل یــافــت، و بــا رهــبــری بــلا کــون(Béla Kun) ( 1938- 1886) مـوقـعـیـت نـیـرومـنـدی احـراز نـمـود. سـوسـیـال دمـوکـراسـی هـمـکـار احـزاب بـورژوایـی از درک عـلـل نـاآرامـی اجـتـمـاعـی عـاجـز بـود، و دولـت درمـعـرض تـهـدیـدات مـداوم بـخـشـی از بـورژوازی بـزرگ قـرار داشـت. دولـت کـنـاره گـیـری نـمـود. دراثـر اعـتـصـابـات و تـصـرف اراضـی مـلاکـیـن ازسـوی دهـقـانـان سـوسـیـال دمـوکـراسـی با حـزب کـمـونـیـسـت درآمـیـخـت، و آن هـا مـتـفـقـاً بـا بـرنـامـۀ تـقـریـبـاً لـنـیـنـیـسـتـی تـشـکـیـل دولـت دادنـد.

در تـصـرف قـدرت سـیـاسـی هـم چـنـیـن ایـن امـر مـؤثـر بـود، کـه سـیـاسـت خـارجـی مـجـارسـتـان بـه سـخـتـی ازسـوی مـتـفـقـیـن غـربـی تـهـدیـد مـی گـردیـد، و بـه روسـیـه بـه عـنـوان مـتـحـد نـیـاز بـود.

ایـن وضـعـیـت تـاریـخـی عـلـت آن بـود کـه لـوکـاچ بـه حـزب کـمـونـیـسـت مـجـارسـتـان پـیـوسـت. او دروهـلـۀ نـخـسـت بـا احـسـاسـات مـخـلـوط ازسـوی کـمـونـیـسـت هـا پـذیـرفـتـه شـد، مـثـلاً ازقـرار مـعـلـوم بـایـد ایـن کـنـایـه درمـورد او بـا اشـاره بـه سـابـقـۀ هـگـلـیـانـیـش، بـه هـنـگـام پـیـوسـتـن وی بـه حـزب زده شـده بـاشـد: ” یـک هـگـلـیـانـی دیـوانـه کـه هـرگـز کـمـونـیـسـت نـمـی شـود.”11

لـوکـاچ بـه زودی بـه کـار تـبـلـیـغـات حـزبـی و غـیـره سـرگـرم گـردیـد. کـارمـنـد بـلـنـدپـایـۀ حـزب و سـرانـجـام عـضـو کـمـیـتـۀ مـرکـزی شـد. سـیـاسـت فـرهـنـگـی را فـرمـولـه کـرد، و آن نـیـز سـیـاسـتـی بـود کـه درک چـگـونـگـیـش مـنـوط اسـت بـه نـظـر بـه کـارکـرد آن در جـمـهـوری شـورایـی مـجـارسـتـان.

ایـن جـمـهـوری، حـاصـل آمـیـزش سـوسـیـال دمـوکـرات هـا و کـمـونـیـسـت هـا، کـارش را بـا یـک بـرنـامـۀ امـیـدوارکـنـنـده آغـازیـد، کـه عـبـارت بـود از دولـتـی سـاخـتـن بـانـک هـا، صـنـعـت، اراضـی، تـجـارت، مـدارس، جـدایـی دولـت از کـلـیـسـا، اصـلاح قـانـون زنـاشـویـی، دایـر کـردن شـوراهـای مـدیـریـت کـارگـری در کـارخـانـجـات، تـغـیـیـر مـدیـریـت و قـس عـلـی هـذا. ولـیـکـن مـنـازعـه بـیـن ســوسـیـال دمـوکــرات هــا و کـمـونــیـسـت هــا، کـه عــلـی رغـم آمـیــزش، هــر کــدام شـان از آرمـان و سـمـت خـود پـی روی مـی نـمـودنـد، درجـریـان اصـلاحـات تـولـیـد اخـلال نـمـود. از آن جـا کـه دسـتـگاه حـزب سـوسـیـال دمـوکـرات هـا بـه هـنـگـام آمـیـزش بـا کـمـونـیـسـت هـا درحـقـیـقـت آن هـا را بـلـعـیـده بـود، هـم چـنـیـن از آن جـا کـه سـوسـیـال دمـوکـرات هـا سـنـةً مـورد پـشـتـیـبـانـی اتـحـادیـه هـای صـنـفـی قـرار داشـتـنـد، کـمـونـیـسـت هـا مـتـدرجـاً خـود را مـتـشـتـت احـسـاس نـمـودنـد.

لـوکـاچ نـایـب کـمـیـسـر خـلـق بـرای سـازمـان روشـنـگـری و آمـوزش بـود. کـمـیـسـاریـای او کـار تـبـلـیـغـات جـمـهـوری را عـهـده دار گـردیـد، و بـه ایـن تـرتـیـب مـسـئـولـیـت اطـلاع مـقـاصـد جـمـهـوری بـه دهـقـانـان و کـارگـران را تـقـبـل نـمـود. هـم چـنـیـن کـمـیـسـاریـا بـه تـغـیـیـر سـیـسـتـم مـدارس، کـه تـا بـه آن زمـان تـحـت قـدرت کـلـیـسـا و اصـلاً بـرای فـرزنـدان بـورژوازی و خُـرده بـور- ژوازی دایـر بـود، پـرداخـت. سـعـی شـد آمـوزگـارانِ بـا شـنـاخـت ” سـوسـیـالـیـسـم عـلـمـی” اسـتـخـدام گـردنـد. دانـشـگـاه هـا از وجـود اسـتـادان مـرتـجـع پـاک سـازی گـشـتـنـد، ولـی ایـده آل کـلاسـیـک تـحـصـیـل حـفـظ شـد. در دانـشـگـاه هـای جـدیـدالـتـأسـیـس وجـوه انـقـلاب تـدریـس گـردیـد. لـوکـاچ شـخـصـاً در مـوضـوع ” تـعــویـض عـمـلـکـرد مـاتــریـالـیـسـم تـاریـخـی”، یـعـنـی تـبـدیـل آن از صـورت یـک وسـیـلـۀ مـبـارزه بـرضـد سـرمـایـه داری بـه دانـش پـرولـتـاریـا پـس از انـقـلاب تـدریـس نـمـود.

دررابـطـه بـا هـنـر، لـوکـاچ وظـیـفـۀ کـمـیـسـاریـا را در طـبـقـه بـنـدی هـنـر ضـدانـقـلابـی حـقـیـقـی، بـدون تـمـایـل بـه سـنـجـش هـنـر بـورژوایـی و سـوسـیـالـیـسـتـی مـی دیـد. او در پـاسـخـی رسـمـی بـه انـتـقـاد از ایـن دیـدگـاهـش بـیـان داشـت: ” کـمـیـسـاریـای خـلـق بـرای سـازمـان روشـنـگـری هـیـچ پـشـتـیـبـانـی رسـمـی از سـمـتـی یـا ادبـیـات حـزبـی بـه عـمـل نـمـی آورد. بـرنـامـۀ فـرهـنـگـی کـمـونـیـسـتـی صـرفـاً ادبـیـات خـوب و بـد را از یـکـدیـگـر تـمـیـیـز مـی دهـد، و تـمـایـلـی بـه رد کـردن گـوتـه[12] یـا شـکـسـپـیـر[13] نـدارد، بـه ایـن دلـیـل کـه نـویـسـنـدگـان سـوسـیـالـیـسـت نـبـوده انـد، و نـه حـتـی مـایـل اسـت بـا پـوشـش سـوسـیـالـیـسـم هـنـر را دراخـتـیـار غـیـرحـرفـه ای هـا بـه گـذارد. بـرنـا-مـۀ فـرهـنـگـی کـمـونـیـسـتـی ایـنـسـت: قـرار دادن بـهـتـریـن و خـالـص تـریـن هـنـر دراخـتـیـار پـرولـتـا- ریـا، (…). سـیـاسـت صـرفـاً وسـیـلـه اسـت، هـنـر هـدف.14 لـوکـاچ فـرهـنـگ و هـنـر را حـیـطـه هـای مـسـتـقـلـی اسـتـنـبـاط مـی نـمـود، کـه بـدون دلـیـل نـمـی تـوانـسـتـنـد بـا یـکـدیـگـر مـرتـبـط گـردنـد.  بـه نـظـر او هـنـر خـوب دارای ارزش مـسـتـقـل بـوده، مـسـتـقـیـمـاً ورای مـبـارزۀ طـبـقـاتـی قـرار داشـت. لـوکـاچ جـدایـی فـرهـنـگ از سـیـاسـت را نـتـیـجـۀ تـقـسـیـم کـار در جـامـعـۀ سـرمایـه داری مـلاحـظـه مـی نـمـود، و انـتـظـار مـوزون گـردیـدن آن هـا در جـامـعـۀ مـتـکـامـل سـوسـیـالـیـسـتـی را داشـت، امـا بـی آن کـه طـریـقـۀ ایـن را مـشـخـص سـازد.

گـفـتـنـی اسـت کـه ایـن مـوضـوع سـیـاسـت – فـرهـنـگ و سـیـاسـت فـرهـنـگی از دیـدگـاه سـوسـیـا- لـیـسـتـی در جـامـعـۀ انـتـقـالـی( جـامـعـۀ مـرحـلـۀ دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا ) یـکـی از طـولانـی تـریـن و مـنـازعـه آمـیـزتـریـن مـبـاحـثـات را در دهـۀ 20 در شـوروی بـیـن طـرف داران فـرهـنـگ پـرولـتـار- یـایـی خـالـص، یـعـنـی فـرهـنـگ اسـاسـاً مـنـفـک از فـرهـنـگ بـورژوازی، بـا آلـکـسـانـدر آلـکـسـانـدرو-ویـچ بـوگـذانُـف( نـام واقـعـی: مـالـیـنـوفـسـکـی) (Aleksander Aleksandrovich Bogdanov(Malinovs- kij)( 1936- 1868)، تـئــوریـسـیـن عـمـدۀ سـازمـان پــرولـت کــولــت(Proletkult)( اخـتـصـار روسـیِ Organizatsiya Predstavitelei Proletarskogo Iskusstva)، دررأس شـان از یـک سـو و طـرف- داران پـذیـرفـتـن جـوانـب و عـنـاصـر مـثـبـت فـرهـنـگ بـورژوایـی و تـکـامـل بـخـشـیـدن آن بـه مـدارج بــالاتـر، بـا ازجـمـلـه ولادیـمـیـر ایـلـیـچ لـنـیـن( نـام واقـعـی: اولـیـانُـف)(Vladimir Ilitj Lenin (Ulianov)) ( 1924- 1870) از سـخـن گـویـان آن، از سـوی دیـگـر بـرانـگـیـخـتـه بـود.15

در ژوئـیـه 1919 جـمـهـوری شـورایـی مـجـارسـتـان پـس از فـقـط شـش مـاه مـوجـودیـت فـروپـا- شـیـد، و عـلـت ایـن امـر نـاتـوانـی اجـتـمـاعـی، سـیـاسـی و نـظـامـی بـود. قـدرت ابـتـداء بـه دسـت سـو- سـیـال دمـوکـرات هـای راسـت افـتـاد، کـه حـق مـالـکـیـت خـصـوصـی را مـجـدداً بـرقـرار سـاخـتـنـد، ولـی کـوتـه زمـانـی بـعـد بـورژوازی قـدرت را تـصـاحـب نـمـود. سـطـح مـزدهـا کـاهـش یـافـت. اتـحـاد- یـه هـای صـنـفـی مـنـحـل گـشـتـنـد. کـمـونـیـسـت هـا بـه مـرگ تـهـدیـد شـدنـد.

در انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی انـقـلاب اشـتـبـاه آمـیـز مـجـارسـتـان مُـهـر ” رادیـکـال چـپ” خـورد، و ضـمـنـاً بـه شـدت از درآمـیـخـتـن کـمـونـیـسـت هـا بـا سـوسـیـال دمـوکـرات هـا انـتـقـاد بـه عـمـل آمـد.

در مـیـان چـنـدهـزار کـمـونـیـسـت مـجـاری تـبـعـیـدی در ویـن و مـسـکـو پـس نـگـری انـتـقـادی بـه وقـایـع مـجـارسـتـان صـورت گـرفـت. بـلا کـون بـه نـوبـۀ خـویـش فـقـدان آگـاهـی طـبـقـاتـی کارگـران را عـمـده سـاخـت.16 بـه عـقـیـدۀ او کـمـونـیـسـت هـا مـوفـق نـگـشـتـه بـودنـد بـه طـرز تـعـیـیـن کـنـنـده ای در مـوضـع سـوسـیـال دمـوکـراتـیـک تـوده هـای کـارگـر نـفـوذ نـمـوده، آن را در سـمـت انـقـلابـی تـغـیـیـر دهـنـد. لـوکـاچ نـیـز از عـقـب مـانـدگـی آگـاهـی تـوده هـای کـارگـر در مـقـالاتـش در نـشـریـۀ مـجـاری هـای در تـبـعـیـد، Proletar( پـرولـتـار)، در 1920 واقـف بـود. بـه نـظـر او شـکـسـت انـقـلاب در مـجـارسـتـان یـک ضـرورت تـاریـخـی بـود، امـا درعـیـن حـال هـمـان ضـرورت در درازمـدت مـی- بـایـد عـامـل پـیـروزی نـهـایـی انـقـلاب بـاشـد.

لـوکـاچ در تـبـعـیـد بـه عـنـوان عـضـو کـمـیـتـۀ مـرکـزی حـزب کـمـونـیـسـت مـجـارسـتـان رُلـی نـسـبـةً تـعـیـیـن کـنـنـده ایـفـاء نـمـود. حـزب بـه دو جـنـاح مـنـشـعـب گـردیـد. جـنـاحـی تـحـت رهـبـری بـلا کـون قـرار گـرفـت، جـنـاحـی دیـگـر تـحـت رهـبـری لانـدلـر(Landler) – لـوکـاچ. لـوکـاچ دراثـر درس فـراگـرفـتـه از سـرنـوشـت جـمـهـوری شـورایـی مـجـارسـتـان ایـن نـظـریـه را یـافـتـه بـود، کـه رهـبـری کـمـونـیـسـتـی در تـبـعـیـد مـی بـایـد در انـتـظـار یـک خـیـزش خـودجـوش طـبـقـۀ کـارگـر قـبـل از بـازگـشـت آنـان بـه مـجـارسـتـان و سـازمـان دهـی مـبـارزه بـه مـانـد. تـا ایـن خـیـزش، وظـیـفـۀ کـمـیـتـۀ مـرکـزی فـراخـوان دادن بـه ضـدیـت بـا رژیـم ارتـجـاعـی و پـشـتـیـبـانـی از سـاخـتـن سـلـول- هـای کـمـونـیـسـتـی مـخـفـی غـیـرمـتـمـرکـز در کـارخـانـجـات مـی بـود. درمـقـابـل ایـن نـظـریـۀ لـوکـاچ، بـلا کـون – بـا پـشـتـیـبـانـی انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی – ایـن نـظـریـه را بـه پـیـش کـشـیـد، کـه رهـبـری کـمـونـیـسـتی بـاوجـود روبـه رویـی بـا غـیـرقـانـونـیـت، در اولـیـن فـرصـت مـمـکـن مـی بـایـد خـود را بـه مـجـارسـتـان مـنـتـقـل سـازد، و در ارتـبـاط تـنـگـاتـنـگ بـا تـوده هـا کـار کـنـد. او جـنـاح لـوکـاچ را بـه آنـارشـیـسـم و سـنـدیـکـالـیـسـم، بـه یـک اتـحـادیـۀ ادیـبـان بـودن مـتـهـم سـاخـت.

سـخـنـی انــدک بـیـش تــر از مـوقـعـیـت چـپ رادیـکـال لانـدلـر – لـوکـاچ در دهـۀ 20 ســدۀ سـابــق بـه گـویـیـم. مـشـخـصـۀ مـوضـع لـوکـاچ(هـم چـنـان کـه لانـدلـر) – مـوضـعـی بـی آن کـه نـتـیـجـۀ مـطـا- لـعـات اجـتـمـاعـی مـعـیـنـی بـوده بـاشـد – انـتـظـار فـروپـاشـی سـرمـایـه داری بـود. مـوضـع لـوکـاچ بـه دو مـورد اتـکـاء داشـت: یـک تـز فـلـسـفـی تـاریـخـی، کـه بـرطـبـق آن سـرمـایـه داری و امـپـریـالـیـسـم مـراحـل انـتـقـالـی تـاریـخـی لازم بـه سـوی جـامـعـۀ سـوسـیـالـیـسـتـیِ ضـرورةً تـحـقـق یـابـنـده مـلاحـظـه مـی شـد؛ مــورد دیـگـر عـبـارت بــود از پـذیـرش ذهــنـی تـئـوری روزا لـوکـزامـبـورگ(Rosa Luxem- burg)( مـقـتـ. 1919- 1871) درمـورد فـروپـاشـی سـرمـایـه داری17. بـه تـعـریـف ایـن تـئـوری، پـرو- لـتـاریـا ضـرورةً آمـاده و قـادر بـه انـجـام انـقـلاب خـواهـد بـود. بـا ایـن وصـف تـجـارب لـوکـاچ از جـمـهـوری شـورایـی مـجـارسـتـان بـه یـک عـیـنـی گـرایـی یـک جـانـبـه مـنـتـهـی مـی گـردیـد: وضـعـیـت تـاریـخـی بـالـغ نـشـده بـود، بـنـابـرایـن انـقـلاب مـجـارسـتـان بـه شـکـسـت انـجـامـیـد. ایـن نـکـتـه هـمـزمـان در تـضـاد بـا اسـتـنـبـاط لـنـیـن قـرار داشـت18. لـنـیـن بـه وضـوح واقـف بـود، چـگـونـه ایـدئـولـوژی هـای خُـرده بـورژوایـی مـشـخـصـاً در مـرحـلـۀ امـپـریـالـیـسـم در جـنـبـش کـارگـری ایـجـاد تـفـرقـه مـی نـمـایـنـد.    بـه طـورکـلـی مـسـئـلـۀ سـازمـان رُل بـااهـمـیـتـی در جـنـبـش کـمـونـیـسـتـی اروپـا در دهـۀ 20 داشـت. در آلـمـان حـزب کـمـونـیـسـت(Kommunistische Partei Deutschlands(KPD)) بـه وسـیـلـۀ اسـپـارتـاکـیـسـت هـا در 1918 ایـجـاد گـشـتـه بـود. وجـه تـمـایـز اصـلـی ایـن کـمـونـیـسـت هـا بـا سـوسـیـال دمـوکـرات هـای اقـلـیـت(USPD) در آلـمـان ایـن بـود، کـه کـمـونـیـسـت هـا اهـمـیـت تـعـیـیـن کـنـنـده ای بـه عـمـلـیـات تـوده ای و انـتـقـال قـدرت بـه شـوراهـای کـارگـران و سـربـازان، بـه دیـگـر سـخـن بـه ابـتـکـار ” از پـایـیـن” قـایـل بـودنـد. بـرخـورد اسـپـارتـاکـیـسـت هـا – عـمـدةً لـوکـزا-مـبـورگ – بـه مـسـئـلـۀ طـرف داری بـخـش اعـظـم کـارگـران از سـیـسـتـم اجـتـمـاعـی بـورژوایـی بـه ایـن گـونـه بـود، کـه آنـان تـصـور مـی نـمـودنـد بـه مـجـرد آن کـه کـارگـران آغـاز بـه عـمـل کـنـنـد، بـه خـودی خـود ازطـریــق عـمـل شـان آمــوزش سـیـاسـی خـواهـنـد دیـد. ایـن تـزِ دفـن جـامـعـۀ بـورژوایـی ” از پـایـیـن” در تـضـاد بـا تـئـوری بـلـشـویـک هـای روسـیـه درزمـیـنـۀ سـازمـان قـرار داشـت. بـلـشـو- یـک هـا در انـقـلاب اکـتـبـر تـجـربـه نـمـودنـد کـه تـفـرقـۀ مـوجـود در جـنـبـش کـارگـری هـم چـنـیـن بـه شـوراهـا سـرایـت کـرد. بـه ایـن جـهـت در بـلـشـویـک هـا مـیـل بـه ارتـبـاط قـوی بـیـن شـوراهـا و حـزب تـکـویـن یـافـت. بـرخـلاف سـانـتـرالـیـسـم دمـوکـراتـیـک بـلـشـویـک هـا، اسـپـارتـاکـیـسـت هـا سـیـاسـت غـیـرسـانـتـرالـیـسـتـی را درپـیـش گـرفـتـنـد، بـه ایـن مـعـنـی کـه فـضـای آزاد وسـیـعـی در اخـتـیـار اعـضـای حـزب، شـعـبـات مـحـلـی حـزب وغـیـره قـرار داده شـد. تـحـریـم انـتـخـابـات پـارلـمـا- نـی ازسـوی اسـپـارتـاکـیـسـت هـا دارای وجـه مـشـخـصـۀ سـنـدیـکـالـیـسـتی بـود. درنـتـیـجـۀ انـتـقـاد شـدیـد انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی( کُـمـیـنـتـرن) در 1920 جـنـاح چـپ اسـپـارتـاکـیـسـت هـا حـزب کـارگـر کـمـونـیـسـت آلـمـان(Kommunistische Arbeiterpartei Deutschlands(KAPD)) را تـأ- سـیـس نـمـود، درحـالـی کـه جـنـاح راسـت آن هـا بـه اتـفـاق جـنـاح چـپ سـوسـیـال دمـوکـرات هـای اقـلـیـت اقـدام بـه تـأسـیـس حـزب کـمـونـیـسـت مـتّـحـد آلـمـان(Vereinigte Kommunistische Partei Deutschlands(VKPD))کـردنــد، بـی آن کـه ایــن اقــدام قـادر بــه حـل مـسـئـلــۀ رادیـکــالــیـسـم چـپ بـرای وی.ک.پـی.دی بـوده بـاشـد.

در جـریـان ایـن قـطـبـی شـدن، لـوکـاچ ضـرورت یـک حـزب کـارگـر را پـذیـرا گـردیـد، امـا در عـیـن حـال بـه سـیـاق رادیـکـال هـای چـپ یـک چـنـیـن حـزبـی را صـرفـاً بـه مـنـزلـۀ اهـرمـی بـرای سـازمـان دهـی عـمـلـیـات بـزرگ تـوده ای اسـتـنـبـاط نـمـود. لـوکـاچ بـه شـدت از سـوسـیـال دمـوکـرا- سـی آلـمـان(SPD) فـاصـلـه گـرفـت، و انـتـظـار آن داشـت کـه کـارگـران ضـرورةً ایـن حـزب خُـرده- بـورژوایـی را تـرک، و بـه سـمـت کـمـونـیـسـم حـرکـت نـمـایـنـد. ولـیـکـن مـشـاهـده شـد کـه کـارگـران بـاوجـود عـمـلـیـات تـوده ای گـاه گـاهـی شـان، در اس.پـی.دی بـاقـی مـانـدنـد. لـوکـاچ پـی روی از انـد- یـشـۀ لـوکـزامـبـورگ مـبـنـی بـر ایـن را کـه حـزب کـمـونـیـسـت – بـلـی، بـه طـورکـلـی طـبـقـۀ کـارگـر – از نـفـس پـروسـۀ انـقـلابـی نـضـج مـی گـیـرد، ادامـه داد. حـزب بـرای آن کـه مـقـدم بـر تـوده هـا بـاشـد، مـی بـایـد عـمـلـیـات خـودجـوش را دنـبـال کـنـد.

در پـشـت ایـن رویـکـرد لـوکـاچ بـه مـسـئـلـۀ سـازمـان بـیـش تـر بـرجـسـتـه سـازی یـک ایـدۀ مـشـخـص قـرار داشـت تـا بـررسـی هـای عـمـلـی – سـیـاسـی: ” حـقـیـقـتـی کـه انـتـرنـاسـیـونـال سـوم بـایـد درنـظـر گـیـرد، ایـنـسـت کـه امـکـان مـوجـودیـت آن در امـروز مـبـتـنـی بـر یـک ایـده اسـت. یـا اگـر خـواسـتـه باشـیـد: ” فـقـط” یک ایـده، کـه هـنـوز داخـل در واقـعـیـت مـسـتـقـیـمـاً مـوجـود نـگـشـتـه اسـت. امـا صـحـیـح تـر ایـنـسـت کـه گـفـتـه شـود: ایـده ای کـه بـه درجـات فـزایـنـده درحـال داخـل شـدن اسـت، بـایـد[soll] بـه طـور کـامـل داخـل گـردد. ایـن ” بـایـد”[sollen]، کـه هـم اکـنـون اصـل عـمـل پـیـشـآ-هـنـگ آگـاه پـرولـتـاریـا گـردیـده، سـازمـان انـتـرنـاسـیـونـال سـوم را تـعـیـیـن کـنـد.”19 بـه ایـن تـرتـیـب مـلاحـظـه مـی گـردد کـه واقـعـیـت بـایـد بـه یـک ایـده، ایـدۀ پـرولـتـاریـای جـهـان، نـزدیـک شـود. شـکـل تـفـکـر لـوکـاچ در ایـن جـا دچـار تـنـاقـض مـی شـود. او از یـک طـرف پـی رو عـمـلـیـات تـوده ای خـودجـوش، مـبـتـنـی بـر دتـرمـیـنـیـسـم تـاریـخـی اسـت، از طـرف دیـگـر پـی رو ایـده آلـیـسـت اشـکـال ایـده آل مـی بـاشـد.

لـوکـاچ خـط خـود را در ” بـحـث پـارلـمـانـتـاریـسـم” در 1920 نـیـز دنـبـال نـمـود20. در ایـن رابـطـه مـوقـعـیـت لـوکـاچ بـه صـورت یـک رادیـکـال چـپِ نـوعـی مـشـخـص مـی گـشـت. بـحـث مـربـوط بـود بـه ایـن کـه حـزب کـمـونـیـسـت تـا چـه حـدی مـی تـوانـسـت در پـارلـمـان بـورژوازی و در اتـحـادیـه هـای سـوسـیـال دمـوکـراتـیـک شـرکـت جـویـد، و از ایـن سـیـاسـت بـرای تـربـیـت طـبـقـۀ کـارگـر در سـمـت انـقـلابـی اسـتـفـاده نـمـایـد. شـکـل بـرخـورد بـخـش اعـظـم رادیـکـال هـای چـپ بـه ایـن نـکـتـه مـنـفـی بـود. لـوکـاچ نـگـران آن بـود کـه مـشـارکـت در خـودِ قـانـون مـنـدی مـاشـیـن انـتـخـابـات مـانـع عـمـلـیـات تـوده ای خـودجـوش گـردد، و گـروه پـارلـمـانـی بـا نـفـوذ در زنـدگـی حـزبـی مـسـتـقـل شـده، بـا قـانـون مـنـدی خـود قـدرت را از کـار بـرون پـارلـمـانـی سـلـب نـمـایـد. یـگـانـه عـمـلـکـرد مـثـبـتـی دررابـطـه بـا کـار پـارلـمـانـی کـه بـه نـظـر لـوکـاچ مـی رسـیـد، ایـن بـود کـه بـا ایـجـاد تـحـریـکـات در پـارلـمـان بـه تـوان اعـضـای بـورژوایـی آن را وادار از خـودافـشـایـی سـاخـت. نـقـطـه نـظـر لـنـیـن نـیـز ایـن بـود، کـه ضـروری اسـت بـه وضـعـیـت واقـعـی تـوده هـا و بـه ایـن تـوجـه داشـت، کـه تـوده هـا واقـعـاً بـه پـارلـمـان و چـنـدیـن مـؤسـسـۀ بـورژوازی جـلـب مـی شـونـد.

” مـادام کـه شـمـا بـه قـدر کـافـی تـوانـایـی ایـجـاد تـفـرقـه در پـارلـمـان بـورژوازی و کـلـیـۀ مـؤسـسـات ارتـجـاعـی دیـگـر را نـداشـتـه بـاشـیـد، مـجـبـور بـه کـار در داخـل آن هـا خـواهـیـد بـود، زیـرا  در آن- هـا کـارگـرانـی را مـی یـابـیـد کـه فـریـب کـشـیـشـان را خـورده انـد و بـه واسـطـۀ شـرایـط حـیـات زراعـتـی خـرف شـده انـد؛ وگـرنـه شـمـا بـا خـطـر مـبـدل شـدن بـه صـرفـاً سـخـن رانـان پـرگـو روبـه رو خـواهـیـد شـد.”21

وقـایـع مـارس 1921 در آلـمـان دیـدگـان لـوکـاچ را بـر نـتـیـجـۀ گـرویـدن رادیـکـال چـپـش بـه عـمـلـیـات تـوده ای خـودجـوش گـشـود. نـیـروهـای نـظـامـی رایـش و پـلـیـس امـنـیـتـی در آن نـقـطـه زمـانـی داخـل مـنـاطـق صـنـعـتـی آلـمـان وسـطـی، کـه در آن هـا درگـیـری هـای مـسـلـحـانـه بـیـن قـوای انـتـظـامـی و کـارگـران روی داده بـود، گـردیـدنـد. حـزب کـمـونـیـسـت – وانـگـهـی غـیـرآمـاده – بـه اعـتـصـاب عـمـومـی فـراخـوان داد، بـی آن کـه اجـابـت شـود، تـنـهـا اعـتـصـابـات پـراکـنـده ای روی دادنـد. حـزب بـرنـامـۀ مـفـصـلـی ازجـمـلـه درمـورد نـیـروهـای دفـاعـی مـسـلـح کـارگـران، سـازمان دهـی مـسـتـقـلانـۀ تــولـیـد، بـهـسـازی شــرایـط مـسـکـن، کـار بـه بـی کـاران را صـادر نـمـود. عـمـلـیـات بـه شـکـسـت آشـکـار کـارگـران انـجـامـیـد، و وی.ک.پـی.دی در طـیـف چـپ مـنـزوی گـردیـد. حـزب – هـم چـنـیـن ازطـرف اعـضـایـش – مـتـهـم بـه گـرایـشـات آنـارشـیـسـتـی شـد.

وقـایـع مـارس 1921 لـوکـاچ را مـتـقـاعـد سـاخـتـنـد کـه عـمـلـیـات تـوده ای مـسـتـقـیـمـاً بـه او-ضـاع انـقـلابـی رهـنـمـون نـمـی گـردنـد. او عـلـت اصـلـی ایـن را آگـاهـی نـاکـافـی پـرولـتـاریـا تـشـخـیـص داد.

لـوکـاچ قـبـلاً در 1920 در مـقـالـۀ “Klassenbewußtsein”( آگـاهـی طـبـقـاتـی)22 بـه ایـن مـسـئـلـه بـرخـورد کـرده بـود. او در ایـن مـقـالـه بـر اهـمـیـت تـعـیـیـن کـنـنـدۀ آگـاهـی طـبـقـاتـی بـرای انـقـلاب تـأکـیـد نـمـوده، ولـیـکـن هـم چـنـیـن خـاطـرنـشـان سـاخـتـه بـود، کـه ایـن آگـاهـی طـبـقـاتـی هـنـوز یـکـسـان بـا آگـاهـی امـپـیـریـسـتـی نـیـسـت، بـلـکـه یـک ایـده آل، یـک آگـاهـی ” نـسـبـی” اسـت، کـه از حـزب بـه طـبـقـۀ کـارگـر داده مـی شـود. او درنـتـیـجـۀ وقـایـع مـارس 1921 پـذیـرفـت، کـه ایـن سـاخـت نـظـری آگـاهـی طـبـقـاتـی بـه مـحـاذات بـلـوغ اقـتـصـادی بـرای انـقـلاب صـورت نـمـی گـیـرد، یـعـنـی بـرخـلاف انـدیـشـۀ لـوکـزامـبـورگـی سـابـق او. اکـنـون وی نـظـری را کـه لـنـیـن مـدتـی قـبـل بـه پـیـش کـشـیـده بـود، پـذیـرفـت، ایـن کـه پـرولـتـاریـا تـحـت بـحـران نـیـز عـمـیـقـاً در ایـدئـولـوژی بـورژ- وایـی لـنـگـر مـی انـدازد. نـتـیـجـه آن کـه لـوکـاچ سـانـتـرالـیـزاسـیـون شـدیـد حـزب و بـرخـورداری اعـضـای حـزب از اصـول اخـلاقـی اسـتـوار و انـضـبـاط آهـنـیـن را مـطـرح سـاخـت. حـال بـه نـظـر او حـزب نـمـی بـایـد صـرفـاً مـبـیـن جـنـبـش انـقـلابـی بـاشـد، بـلـکـه مـی بـایـد مـسـتـقـلانـه اهـداف انـقـلابـی را تـعـیـیـن نـمـایـد. امـا بـرطـبـق ایـن نـظـریـۀ تـازۀ لـوکـاچ حـزب یـک رُل مـسـتـقـل در بـیـرون از طـبـقـۀ کـارگـر را عـهـده دار مـی گـردیـد، بـرخـلاف مُـدل لـنـیـنـیـسـتـی، کـه حـزب و طـبـقـه درارتـبـاط تـنـگـاتـنـگ بـا یـکـدیـگـر درنـظـر گـرفـتـه مـی شـونـد. نـزد لـوکـاچ روشـن نـبـود کـه طـبـقـۀ کـارگـر بـه کـدام شـکـل مـی بـایـد در حـزب نـفـوذ داشـتـه بـاشـد؛ درمـقـابـل، او اهـمـیـت بـسـیـاری بـه رُل رهـبـری و تـربـیـتـی حـزب قـایـل مـی گـردیـد. ضـمـنـاً بــه نـظــر او رهـبــری هـم چـنـیـن مـی بـایـد بــه صـورتـی بـاشـد کـه حـزب بـا ارادۀ خـود عـمـلـیـاتـی را سـازمـان دهـد کـه ابـزار آگـاه سـازی طـبـقـۀ کـارگـر بـاشـنـد، نـه ابـزار بـهـسـازی شـرایـط هـسـتـی او.

لـوکـاچ مـیـل بـه بـررسـی هـای مـشـخـص تـر حـول اسـارت طـبـقـۀ کـارگـر در ایـدئـولـوژی بـورژوایـی و بـعـضـی بـررسـی هـا حـول تـصـرف اتـحـادیـه هـای صـنـفـی داشـت. او بـه بـررسـی مـشـخـص رابـطـۀ آگـاهـی طـبـقـۀ کـارگـر یـا وضـعـیـت واقـعـی تـضـادهـای طـبـقـاتـی نـپـرداخـت. بـور- ژوازی آلـمـان در دهـۀ 20 سـدۀ بـیـسـتـم درمـقـایـسـه بـا زمـان سـپـسـیـن جـنـگ جـهـانـی اول بـسـیـار قـدرت مـنـدتـر گـردیـده بـود. لـوکـاچ بـه ایـن تـغـیـیـر تـوجـه نـداشـتـه، آن اسـاس بـررسـی هـایـش قـرار نـگـرفـت. درعـوض، او مـایـل بـه حـفـظ یـک ایـدۀ مـجـرد دربـارۀ مـبـارزۀ طـبـقـاتـی، ارزیـابـی وا- قـعـیـت از زاویـۀ یک مـوقـعـیـت روشـنـفـکـرانـه بـود. در ایــن رابـطـه مـطـالـعـۀ اثــر اصـلـی لــوکـاچ Geschichte und Klassenbewußtsein ( تـاریـخ و آگـاهـی طـبـقـاتـی) الـزامـی اسـت. اثـر در سـال 1923 مـنـتـشـر گـردیـده، و مـطـالـب آن در فـاصـلـۀ سـال هـای 22- 1919 نـگـاشـتـه شـده انـد. مـوضـوع اصـلـی – کـامـلاً بــه مـحـاذات طــرح نـظـری رئــالـیـسـم او – عـبـارت اسـت از ایــن کـه چـگـونـه مـی تـوان آگـاهـی انـقـلابـی ای را کـه وقـایـع مـارس 1921 بـه وضـوح نـشـان گـر فـقـدانـش بـودنـد، در کـارگـران ایـجـاد نـمـود.

در سـپـتـامـبـر 1922 جـنـاح راسـت یـو.اس.پـی.دی بـا اس.پـی.دی درآمـیـخـت، و نـتـیـجـةً در آلـمـان فـقـط سـه حـزب کـارگـری وجـود داشـتـنـد. ایـن درآمـیـخـتـگـی – کـه شـایـد دلـیـلـش را در افـزا- یـش مـداوم نـیـروی بـورژوازی داشـتـه اسـت – هـم چـنـیـن در سـیـاسـت جـبـهـۀ وحـدت وی.ک.پـی.دی بـا جـسـت و جـوی عـریـض تـریـن پـایـۀ مـمـکـن – شـامـل خُـرده بـورژوازی – بـه مـقـصـود نـیـل بـه اهـداف سـیـاسـی روزمـرۀ ضـرور بـا دورنـمـای انـقـلابـی بـه بـیـان درآمـد؛ سـیـاسـتـی کـه مـورد پـشـتـیـبـانـی انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی نـیـز بـود. لـوکـاچ بـه مـخـالـفـت بـا ایـن سـیـاسـت پـرداخـت، بـه ایـن دلـیـل کـه از نـظـر او اهـداف انـقـلاب بـا انـجـمـاد در اهـداف سـیـاسـی روزمـره مـسـتـور مـی- مـانـد.

لـوکـاچ ریـشـۀ مـسـئـلـه را شـیـئـی سـازی تـشـخـیـص داد، یـعـنـی ایـن کـه روابـط انـسـانـی واقـعـاً ازطـریـق مـبـادلـۀ کـالا، اشـیـاء تـنـظـیـم مـی گـردنـد، و بـه ایـن واسـطـه روابـط اجـتـمـاعـی در نـظـر انـسـان هـا روابـط بـیـن اشـیـاء جـلـوه مـی کـنـد. او ایـن شـیـئـی سـازی را یـک مـشـخـصـۀ اسـاسـاً سـا- خـتـاری در واقـعـیـت سـرمـایـه داری مـلاحـظـه نـمـود، کـه مـسـبـب آن بـود کـه بـورژوازی، هـم چـنـان کـه طـبـقـۀ کـارگـر در واقـعـیـت شـان بـیـگـانـه شـده بـودنـد. آن هـا رابـطـۀ مـفـعـولـی بـا پـروسـۀ تـولـیـد در مـربـوطـیـت بـا طـبـقـۀ کـارگـر و رابـطـۀ تـخـمـیـنـی در مـربـوطـیـت بـا سـرمـایـه داران یـافـتـه بـودنـد. واقـعـیـت مـخـلـوق انـسـان هـا بـه صـورت یـک ” طـبـیـعـت بـیـگـانـۀ دیـگـر” نـمـایـان مـی- گـشـت، کـه در آن آگـاهـی شـیـئـی شـده نـاتـوان از درک کـلـیـت بـود، کـلـیـتـی کـه مـی بـایـد بـه صـورت کـلـیـت مـولـد و کـالا، فـاعـل و مـفـعـول اسـتـنـبـاط گـردد.

بـه ایـن تـرتـیـب آگـاهـی شـیـئـی شـده نـسـبـت بـه نـیـروهـای هـادی واقـعـی در جـامـعـه مـجـازی مـی شـد، و آن صـرفـاً ظـاهـر سـطـحـی شـیـئـی سـازی را درک مـی کـرد. و بـه ایـن دلـیـل لـوکـاچ  بــرآن بـود، کـه آگـاهـی روزمـره ای یـا آگـاهـی روان شـنـاخـتـی مـی تـوانـسـت نـادیـده گـرفـتـه شـود. ولـیـکـن او درعـیـن حـال خـاطـرنـشـان مـی سـاخـت، کـه آگـاهـی بـاوجـود مـجـازی گـشـتـن، درهـرحـال یـک عـامـل مـادی بـود، کـه تـاریـخ مـی سـاخـت، و لـذا حـذف شـدنـی نـبـود. در ایـن مـورد اسـتـنـبـاط مـحـدود لـوکـاچ از آگـاهــی امـپـیـریـسـتـی بـه صـورت خـالـصـاً بـازتـابـنـدۀ جـامـعـۀ کـالایـی – بـدون در نـظـر گـرفـتـن مـوضـوع تـعـلـق طـبـقـاتـی – بـه چـشـم مـی زد: پـس آیـا تـجـارب مـبـارزۀ طـبـقـۀ کـارگـر چـه شـده بـود؟ پـس آیـا روابـط تـاریـخـی ویـژه کـجـا رفـتـه بـودنـد؟ ایـن هـا مـسـائـل مـوجـود در ادبـیـات لـوکـاچ هـسـتـنـد، ولـو ایـن کـه او در مـطـالـعـات ادبـی بـعـدیـن خـود تـاحـدودی کـوشـیـده تـا راه حـلـی بـرای آن هـا بـیـابـد.

بـدیـل ارائـه کـردۀ لـوکـاچ بـرای ایـن آگـاهـی امـپـیـریـسـتی مـجـازی، آگـاهـی طـبـقـاتـی ” نـسـبـی” بـود: ” بـا عـطـف شـدن آگـاهـی بـه جـامـعـه در کـلـیـت آن، تـمـام انـدیـشـه هـا، احـسـاسـات وغـیـره، کـه انـسـان هـا در یـک وضـعـیـت مـعـیـن زنـدگـی مـی خـواهـنـد داشـتـه بـاشـنـد، پـذیـرفـتـه مـی شـونـد، اگـر چـنـان چـه آن هـا بـه طـور کـامـل قـادر بـه درک ایـن واقـعـیـت بـاشـنـد، و نـیـازهــای مـشـخـص از ایــنجـا هـم بـا نـظـر بـه عـمـل آنـی و هـم بـنـای جـامـعـه درانـطـبـاق بـا ایـن هـا، یـعـنـی انـدیـشـه هـا و غـیـره، مـطـابـق بـا وضـعـیـت عـیـنـی شـان مـی بـاشـنـد (…). ایـن واکـنـش عـقـلانـی مـنـاسـب، کـه بـه ایـن شـکـل بـرطـبـق یـک مـکـان مـعـیـن در پـروسـۀ تـولـیـد صـورت مـی پـذیـرد، عـبـارت اسـت از آگـاهـی طـبـقـاتـی.”23 ایـن ایـده آل دربـرگـیـرنـدۀ بـیـنـشـی در پـروسـۀ تـاریـخـی بـه صـورت کـلـیـت در مـقـابـل ظـاهـرشـدن شـیـئـی شـدگـی جـامـعـه مـی بـاشـد، و بـنـابـرایـن تـنـهـا از ایـن شـکـل آگـاهـی دسـتـورالـعـمـل هـای مـتـعـادلـی با قـرار دادن مـسـائـل کـلـی جـامـعـه در مـدّ نـظـر مـی تـوانـنـد تـنـظـیـم گـردنـد.

دررابـطـه بـا نـیـل بـه ایـن آگـاهـی، لـوکـاچ یـک تـمـیـیـز طـبـقـاتـی بـه عـمـل آورد. او از خُـرده- بـورژوازی سـلـب صـلاحـیـت نـمـود. آن را یـک بـاقـی مـانـدۀ تـاریـخـی اسـتـنـبـاط کـرد، کـه شـکـل تـولـیـدش مـتـنـاسـب بـا جـامـعـۀ سـرمـایـه داری نـبـود. بـه نـظـر او آگـاهـی خُـرده بـورژوازی از مـوقـعـیـتـش در کـلـیـت جـامـعـه صـرفـاً بـیـنـش از وضـعـی بـدون دورنـمـا بـود.24 بـورژوازی از یـک آگـاهـی طـبـقـاتـی مـبـتـنـی بـر کـلـیـت در مـرحـلـۀ گـذشـتـه اش در شـورش عـلـیـه نـظـام فـئـودالـی بـرخـوردار بـوده اسـت. در آن مـرحـلـه بـورژوازی دارای نـفـع عـیـنـی بـرای بـیـنـشـی مـبـنـی بـر انـقـلابـی سـاخـتـن کـل جـامـعـه بـوده، ولـی تـدریـجـاً بـا حـدّت گـرفـتـن تـضـاد بـیـن سـرمـایـه و کـار دسـتـمـزدی، بـورژوازی نـفـع خـود را در تـغـیـیـر سـوء ایـن بـیـنـش و حـمـایـت از شـیـئـی سـازی دیـده اسـت. ایـن هـمـان گـیـجـی و سـرگـردانـی مـصـیـبـت بـار بـورژوازی اسـت کـه از درون مـرحـلـۀ مـاقـبـل مـارکـسـیـسـتـی، یـعـنـی هـگـلـیـانـی زنـدگـانـی لـوکـاچ از نـو ظـاهـر مـی گـردد.25 قـضـیـه در مـورد پـرولـتـاریـا بـرعـکـس بـوده، کـه بـه مـثـابـۀ تـابـع و مـطـیـع تـاریـخـی دارای نـفـع عـیـنـی بـرای بـیـنـش واقـعـیـت بـوده اسـت. لـوکـاچ در بـازسـازی پـیـدایـش آگـاهـی طـبـقـاتـی اخـذ شـدۀ پـرولـتـاریـا ادعـایـی بـه پـیـش کـشـیـد، کـه الـبـتـه خـود بـعـد آن را بـه صـورت ” مـاورای هـگـل سـازی هـگـل”26 و 27 رد کـرد. بـه ایـن مـعـنـا کـه او در آن بـازسـازی پـیـدایـش آگـاهـی طـبـقـاتـی مـدعـی شـد، کـه زمـان کـار تـحـت سـرمـایـه داری شـکـل یـک مـادۀ کـمّی کـالا مـانـنـد را به خـود مـی گـیـرد. ولـی کـارگـر ایـن زمـان کـار را بـه صـورت ذهـنـی، کـیـفـی در پـروسـۀ کـار تـجـربـه مـی نـمـایـد. لـوکـاچ افـزود، کـه تـغـیـیـر جـامـعـه نـیـز ” از بـالا” آغـاز مـی گـردد. واقـعـیـت ایـنـسـت کـه پـیـدایـش جـامـعـۀ سـرمـایـه داری تـنـهـا سـرگـذشـت تـخـریـب و زوال نـیـسـت. روابـط تـولـیـد تـغـیـیـر یـابـنـده هـم چـنـیـن زایـنـدۀ نـیـروهـای مـولـدۀ عـالـی تـری، یـک جـامـعـۀ مـنـسـجـم اسـت، کـه امـکـان واقـعـی آزادسـازی را ایـجـاد مـی نـمـایـد. چـنـان کـه هـانـس یـورگـن کـرال(Hans – Jürgen Krahl) (70- 1943) مــی نــویــســد: ” ایــن کــیـفــیـت اجــتـمـاعـی سـازی نــو در سـرمــایــه [ تـحـت سـرمـایـه داری انـحـصـاری] از یک طـرف آن تـضـادی اسـت، که پـیـشـاپـیـش در اولـیـن بـحـرانـی پـی ریـزی شـده، کـه بـه طـور تـاریـخـی بـه سـرمـایـه زنـدگـی بـخـشـیـده اسـت: تـضـاد پـی ریـزی شـده در انـبـاشـت اصـلـی مـیـان اجـتـمـاعـی سـازی و مـالـکـیـت خـصـوصـی، مـیـان کـار اجـتـمـاعـی و کـار خـصـوصـی؛ و از طـرف دیـگـر نـشـان گـر گـذار بـه مـشـارکـت آزاد مـمـکـن بـیـن مـولـدیـن بـلاواسـطـه در شـکـل تـولـیـد سـوسـیـالـیـسـتـی بـه مـثـابـۀ یـک امـکـان عـیـنـی اسـت، یـا هـم چـنـیـن مـمـکــن سـازنــدۀ بــرگـشـت طـبــیـعـی بــه دولــت مـقـامـاتــی، مـسـخ اجـتـمـاعــیــت، هـمـان گـونـه کــه انـگـلـس[28] و در پـیـوسـتـگـی بـا او هـورخـیـمـر29 از آن سـخـن گـفـتـه انـد.”30تـاریـخ و آگـاهـی طـبـقـاتـی لـوکـاچ از سـوی جـنـبـش کـمـونـیـسـتـی انـحـراف چـپ گـرایـانـه، اخـتـلاط فـلـسـفـۀ بـورژوایـی بـا مـارکـسـیـسـم اسـتـنـبـاط و رد شـد. در 1924 کـتـاب کـوچـکـی از او در بـارۀ لـنـیـن انـتـشار یـافـت، کـه ظـاهـراً قـصـدش از نـگـارش آن اسـتـقـبـال از لـنـیـن بـوده بـاشـد، امـا در واقــع کـتـاب تـغـیــیـر درخــور تــوجـهــی در بــرخـوردهــای او را بـیـان نـمـی داشــت، و مـؤیــد ایــن ” تـزهـای بـلـوم”31، شـامـل طـرح مـسـائـل نـسـبـةً غـامـضـی32 بـود، کـه چـهـار سـال بـعـد، در 1928 مـنـتـشـر گـردیـد.

در آن نـقـطـه زمـانـی لـوکـاچ کـمـافـی الـسـابـق انـقـلاب جـهـانـی را در آسـتـانـۀ وقـوع مـلاحـظـه نـمـی نـمـود. او بـرطـبـق تـحـلـیـل انـتـرنـاسـیـونـال کـمـونـیـسـتـی بـر ایـن بـود، کـه سـرمـایـه داری در یـک دورۀ نـسـبـةً ثـابـت بـه سـرمـی بـرد، و بـنـابـرایـن از نـقـطـه نـظـر رادیـکـال چـپ پـیـشـیـن خـود، یـعـنـی دفـاع از ضـرورت یـک شـکـل انـتـقـالـی در سـیـر انـقـلاب، شـکـلـی کـه او ” دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک دهـقـانـان و پـرولـتـاریـا ” مـی نـامـیـد، فـاصـلـه گـرفـت. او حـصـول یـک رزمـگـاه ایـده- آل بـرای طـبـقـات را مـسـتـلـزم تـحـقـق مـطـلـق اهـداف دمـوکـراسـی بـورژوایـی، ازقـبـیـل آزادی اجـتـمـاعـات و حـق اعـتـصـاب عـمـومـی تـصـور نـمـود. مـع ذلـک، لـوکـاچ خـواهـان دمـوکـراسـی بـرای نـفـس دمـوکـراسـی نـبـود؛ او دمـوکـراسـی را بـه صـورت پـلاتـفـرم مـبـارزۀ طـبـقـاتـی، کـه قـادر بـه امـداد بـه بـسـیـج و آگـاه سـازی پـرولـتـاریـا و بـه ایـن تـرتـیـب دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا بـاشـد، بـه شـمـار مـی آورد: ” دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک بـه مـثـابـۀ  تـحـقـق کـامـل دمـوکـراسـی بـورژوایـی، بـه مـعـنـی حـادّ کـلـمـه یـک رزمـگـاه اسـت، مـیـدان مـبـارزۀ تـعـیـیـن کـنـنـده بـیـن بـورژوازی و پـرولـتـاریـا. مـسـلـمـاً هـم چـنـیـن مـهـم تـریـن وسـیـلـۀ مـبـارزه، یـک امـکـان تـوسـل بـه تـوده هـای انـبـوه، تـرغـیـب و هـدایـت آنـان بـه صـوب عـمـل انـقـلابـی خـودجـوش و نـیـز جـهـت رهـایـی از آن اشـکـال سـازمـانـی و ایـدئـولـوژیـک کـه ازطـریـق شـان بـورژوازی تـحـت ” شـرایـط عـادی” در سـازمـان یـابـی تـوده هـای انـبـوه کـارگـر تـولـیـد اخـلال مـی نـمـایـد؛ دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک یـک امـکـان ایـجـاد اشـکـال سـازمـانـی ای مـی بـاشـد، کـه بـه تـوسـط آن هـا تـوده هـای انـبـوه کـارگـر مـنـافـع خـود را دربـرابـر بـورژوازی مـعـتـبـر مـی سـازنـد. دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک در مـرحـلـۀ حـاضـر تـکـامـل اصـولاً بـا قـدرت اقـتـصـادی و اجـتـمـاعـی بـورژوازی ائـتـلاف پـذیـرسـت، ولـو ایـن کـه هـدف مـشـخـص آن و مـطـالـبـۀ مـسـتـقـیـم تـحـقـق آن در مـحـتـوای طـبـقـاتـی مـؤکـد از چـارچـوب جـامـعـۀ بـورژوایـی فـراتـر نـمـی رود، بـلـی آن حـتـی تـحـقـق کـامـل دمـوکـراسـی بـورژوایـی اسـت.”33

طـرح ایـن دیـکـتـاتـوری دمـوکـراتـیـک، کـه بـایـد بـه صـورت پُـر کـنـنـدۀ شـکـاف بـیـن دمـوکـراسـی بـورژوایـی و دیـکـتـاتـوری پـرولـتـاریـا اسـتـنـبـاط گـردد، و تـا درجـۀ زیـادی دارای آثـار جـامـعـۀ بـورژوایـی اسـت، نـبـایـد بـه مـنـزلـۀ تـرک شـدن دورنـمـای انـقـلابـی از طـرف لـوکـاچ تـلـقـی گـردد. نـویـسـنـدگـی بـعـدیـن لـوکـاچ نـشـانـگـر گـرایـش او تـا درجـۀ فـزایـنـده بـه پـیـشـنـهـاد شـکـل انـتـقـالـی بـه مـثـابـۀ هـدف مـی بـاشـد. هـمـزمـان ایـن تـعـویـض مـوضـع لـوکـاچ بـایـد بـه صـورت واکـنـش در بـرابـر مـارش سـریـع فـاشـیـسـم در اروپـای آن زمـان درک شـود.

نـتـیـجـۀ ایـن تـعـویـض، اصـطـلاح مـرکـزی ” واسـطـگـی” بـود، و مـراد از آن عـلاقـه بـه شـکـل پـیـچـیـده ای کـه سـیـاسـت واقـعـی بـدان گـونـه قـادر بـه واسـطـگـی بـا جـامـعـۀ سـوسـیـالـیـسـتـی بـاشـد. بـه ایـن تـرتـیـب کـار لـوکـاچ سـمـتـی مـشـخـص تـر از هـمـیـشـه بـه خـود گـرفـت. ایـن در تـئـوری ادبـیـات بـه صـورت تـوصـیـف ادبـی زنـدگـی روزمـره بـا وجـوه نـمـونـۀ دورنـمـای سـوسـیـالـیـسـتـی آشـکـار مـی گـردد. ضـمـنـاً او در کـار ادبـیـش عـلاقـۀ خـود را دروهـلـۀ نـخـسـت بـه پـدیـدآوری یـک ادبـیـات سـوسـیـالـیـسـتـی اصـیـل مـعـطـوف نـداشـتـه، بـلـکـه بـه یک “رزمگـاه” ادبـی بـرای رئـالـیـسـت- هـای انـتـقـادی.

واکـنـش هـا دربـرابـر ” تـزهـای بـلـوم” از نـاحـیـۀ جـنـبـش کـمـونـیـسـتـی مـجـارسـتـان و جـهـان شـدیـد بـود. بـه ایـن تـزهـا مُـهـر انـحـراف بـه راسـت زده شـد، و لـوکـاچ جـهـت عـدم روبـه رویـی بـا اخـراج از حـزب وادار از انـتـقـاد از خـود گـردیـد، یـعـنـی انـتـقـاد از خـود خـالـصـاً تـاکـتـیـکـی.

جـالـب ایـن کـه در تـزهـا زمـیـنـۀ الـحـاق لـوکـاچ بـه هـمـان سـیـاسـتـی قـرار داشـت، کـه در اوایـل دهـۀ 30 در نـتـیـجـۀ روبـه رویـی اتـحـاد شـوروی بـا مـوقـعـیـت تـهـدیـدآمـیـز فـاشـیـسـم و بـه مـقـصـود احـتـراز از جـنـگ یـا بـه تـأخـیـر افـکـنـدن آن و ائـتـلاف شـوروی بـا نـیـروهـای ضـدفـاشـیـسـتـی شـکـل گـرفـت، و بـه سـیـاسـت جـبـهـۀ خـلـقـی مـوسـوم گـردیـد. و انـعـکـاس و تـأثـیـر سـیـاسـت جـبـهـۀ خـلـقـی در عـرصـۀ فـرهـنـگـی نـیـز اعـلام گـشـتـن رئـالـیـسـم سـوسـیـالـیـسـتـی بـه مـثـابـۀ هـنـر پـرولـتـاریـایـی، بـا رد شـدن خـط گـروه لِـف( اخـتـصـار روسـیِ جـبـهـۀ چـپ)(Levyi Front(LEF))34 و بـخـشـاً خـط گـروه راپ ( اخـتـصـار روسـیِ اتّـحـادیـۀ نـویـسـنـدگـان پـرولـتـاریـایـی روسـیّـه)(Russkaya Assotsiatsiya Proletarskikh Pisatelei(RAPP)) بـود.35 از ایـن لـحـاظ لـوکـاچ در تـوافـق بـا حـزب کـمـونـیـسـت قـرار داشـت.

2:رئـالـیـسـم

لـوکـاچ یـکـی از بـااهـمـیـت تـریـن پـژوهـنـدگـان مـارکـسـیـسـت ادبـیـات بـود. تـئـوری ادبـی او بـه وضـوح مـرتـبـط بـا تـئـوری سـیـاسـی اوسـت، و درضـدیـت بـا تـئـوری زیـبـایـی شـنـاسـی(aesthetics) درامـاتـیـسـیـن بـرتـولـت بـرشـت(Bertolt Brecht)(1956- 1898) و پـی روان او فـرمـولـه گـشـتـه اسـت. بـرشـت، بـر خـلاف لـوکـاچ، تـمـرکـز را بـر تـکـامـل شـکـل عـمـلـکـرد و مـادۀ هـنـر بـا تـوجـه بـه روابـط تـولـیـدی تـغـیـیـر یـابـنـده و نـیـروهـای مـولـدۀ مـرتـبـط بـا آن هـا قـرار مـی داد.

در تـئـوری لـوکـاچ نـکـتـۀ مـرکـزی تـمـیـیـز مـبـتـنـی بـر اصـطـلاح کـالا دررابـطـه بـا فـاعـل و مـفـعـول مـی بـاشـد. او بـیـن دو شـکـل شـنـاخـت و درارتـبـاط بـا ایـن بـیـن دو نـوع ادبـیـات فـرق قـائـل مـی شـود. بـه نـظـر لـوکـاچ شـنـاخـت درسـت مـعـطـوف اسـت بـه ارتـبـاط مـتـقـابـل فـاعـل و مـفـعـول در پـروسـۀ تـولـیـد. شـنـاخـت تـنـهـا بـا نـشـأة گـرفـتـن از ایـن رابـطـۀ واقـعـیـت سـاز مـی تـوانـد شـنـاخـت بـاشـد. ایـن شـکـل شـنـاخـت کـالای طـلـسـم شـده را بـا انـکـشـاف ایـن کـه چـگـونـه دنـیـای مـفـعـول در شـکـل ظـاهـر شـدنـش، بـا انـجـمـاد زمـان کـار در زمـان کـمّـی، از طـریـق تـأثـیـر مـتـقـابـل کـیـفـی فـاعـل – کـارگـر – بـا طـبـیـعـت وجـود مـی یـابـد، مـی کـاود. و تـنـهـا ایـن شـکـل شـنـاخـت قـادر بـه ارئـۀ شـرایـط امـکـان اتـخـاذ تـدابـیـر عـمـل بـه فـاعـل ازطـریـق بـیـنـش در واقـعـیـت مـفـعـول شـده مـی بـاشـد.

لـوکـاچ در تـئـوری ادبـی ایـن طـرز فـکـر را بـه اشـخـاص نـوشـتـه دررابـطـۀ آن هـا بـا ” وا- قـعـیـت” نـوشـتـاری انـتـقـال مـی دهـد. او چـگـونـگـی تـشـریـح رابـطـۀ بـیـن فـرد و جـامـعـه در نـوشـتـه را مـورد مـلاحـظـه قـرار مـی دهـد، و مـثـلاً در Der Prozess(مـحـاکـمـه)(1925) اثـر فـرانـتـس کـا- فـکـا(Franz Kafka)(1924- 1883) درمـی یـابـد کـه شـخـص اصـلـی رمـان دربـرابـر یـک واقـعـیـت بـیـگـانـه، بـلـی مـخـاصـم مـطـلـقـاً مـنـفـرد مـی بـاشـد، و لـوکـاچ بـه ایـن نـتـیـجـه مـی رسـد، کـه بـازتـا- بـی ایـن چـنـیـنـی واقـعـیـت بـدان عـلـت بـوده اسـت، کـه ادراک نـویـسـنـده شـیـئـی شـده، و از ایـن رو ادبـیـات واقـع گـرایـانـه نـنـوشـتـه اسـت.36

درخـصـوص نـاتـورالـیـسـم(90- 1860) لـوکـاچ بـرایـنـسـت، کـه در ایـن سـبـک ادبـی روابـط بـرونـی بـدون ارتـبـاط بـا عـمـل مـی بـاشـنـد، و کـمـکـی بـرای درک اشـخـاص نـیـسـتـنـد. در مـدرنـیـسـم و نـاتـورالـیـسـم فـاعـل و مـفـعـول از یـکـدیـگـر جـدا مـی گـردنـد: آن هـا دررابـطـۀ دیـالـکـتـیـکـی شـان در نـظـر گـرفــتـه نـمـی شـونـد. تـوصـیـف دقـیـق جـزئـیـات در نـاتـورالـیـسـم، انـبـاشـت واقـعـیـات در رمـان سـنـدگـرایـانـه دارای انـگـیـزۀ زوال بـه شـنـاخـت ایـده آلـیـسـتـی عـیـنـی مـی بـاشـد. اشـکـال مـدرنـیـسـم، مـثـلاً جـریـان ادراک در ادبـیـات جـیـمـز جـویـس(James Joyce)(1941- 1882) در مـوضـوعـیـت دهـی یـک جـانـبـه مـی تـوانـد بـه یـک ایـده آلـیـسـم ذهـنـی مـنـتـهـی گـردد.

درک ارتـبـاط مـتـقـابـل فـاعـل و مـفـعـول مـسـتـلـزم ایـنـسـت، کـه نـویـسـنـده در واقـعـیـتـی کـه وصـف مـی کـنـد، قـرار داشـتـه بـاشـد، و نـه چـون در نـاتـورالـیـسـم کـه نـویـسـنـده بـا رابـطـۀ انـد- یـشـمـنـدانـه بـا واقـعـیـت بـه صـورت یـک وصـف کـنـنـدۀ نـاظـر در بـرون واقـعـیـت قـرار مـی گـیـرد. ایـن تـضـاد بـیـن تـوصـیـف و روایـت بـیـانـش را در نـویـسـنـدۀ هـمـزمـان بـوهـم37 و شـهـرونـد در جـامـعـه مـی یـابـد. رئـالـیـسـت هـای بـورژوایـی پـیـشـیـن شـهـرونـدان فـعـال در زمـان خـود بـوده انـد – و عـلـی رغـم مـوضـع ارتـجـاعـی آشـکـارشـان – بـه ایـن وسـیـلـه درک جـامـعـه از درون و حـس سـمـت تـکـامـل آن بـرای شـان مـمـکـن گـشـتـه اسـت، درحـالـی کـه نـویـسـنـدگـان و شـاعـران نـاتـورالـیـسـم و مـدرنـیـسـم بـا احـسـاس انـزجـار از طـبـیـعـت فـرهـنـگ سـتـیـز جـامـعـۀ بـورژوایـی خـود را از آن بـیـرون کـشـیـده انـد، و راه شـان بـه یـک ضـدسـرمـایـه داری مـجـرد، کـه در یـک ایـده آلـیـسـم ذهـنـی و عـیـنـی بـه بـیـان درمـی آیـد، مـنـجـر گـشـتـه اسـت. درنـتـیـجـه، وقـایـع در رمـان نـاپـسـنـد بـه صـورت فـقـط نـتـایـج نـشـان داده مـی شـونـد، درصـورتـی کـه مـهـم اسـت درارتـبـاط بـا فـاعـل و مـفـعـول در نـوشـتـه بـه نـشـان دادن امـور جـاری، وجـود یـابـنـده، کـه بـه تـوسـط شـان چـشـم انـداز اجـتـمـاعـی پـدیـد مـی آیـد، پـرداخـت.

رمـان رئـالـیـسـتـی پـسـنـدیـده مـورد انـدویـدوآلـیـسـتـی را در واقـعـیـت حـفـظ مـی نـمـایـد، و بـا تـوصـیـف هـمـزمـان مـورد نـمـونـه، چـگـونـگـی شـمـول تـوصـیـف فـردی سـازنـده بـر وجـوه هـسـتـی اجـتـمـاعـی را مـی نـمـایـانـد. فـردی سـازی مـهـم اسـت، زیـرا حـس یـکـی شـدن یـا نـزدیـکـی خـوانـنـده بـا اشـخـاص رمـان را مـمـکـن مـی نـمـایـد. اثـر رئـالـیـسـتـی بـا تـوان هـدایـت خـوانـنـده بـه درک ایـن ارتـبـاطِ وجـوه فـردی، ” انـسـانـی” بـا طـبـیـعـت اجـتـمـاعـی، عـمـلـکـردش را بـا بـیـنـش طـلـسـم زدایـانـه انـجـام مـی دهـد.

رُلـی را کـه لـوکـاچ بـه حـزب بـه صـورت حـامـل آگـاهـی طـبـقـاتـی در جـامـعـه – بـیـنـشـی ازلـحـاظ عـیـنـی صـحـیـح – قـائـل بـود، بـه رمـان رئـالـیـسـتـی مـنـتـقـل، و ایـن دسـتـۀ نـسـبـةً مـجـرد را بـه مـعـیـار زیـبـایـی شـنـاسـی تـبـدیـل مـی سـازد. نـفـس پـروسـۀ واقـعـی شـکـل دهـی روان شـنـاخـتـی کـلـیـت نـقـطـۀ انـقـبـاض ادراکـی رابـطـۀ دیـالـکـتـیـکـی وجـود و شـکـل حـضـور مـی گـردد، بـی- تـفـاوت بـه تـعـلـق طـبـقـاتـی واقـعـی نـویـسـنـده.

اگـر بـه خـواهـیـم تـا جـایـی بـا لـوکـاچ هـمـراه بـاشـیـم کـه نـظـر مـی دهـد آگـاهـی جـعـلـی در اصـطـلاح رِایـفـیـکـاسـیـون38 جـذب مـی گـردد، بـه پـنـدار نـگـارنـدۀ ایـن بـررسـی امـکـان ابـطـال ایـن در پـروسـۀ خـلاقـیـت ادبـی مـغـشـوش کـنـنـدۀ ذهـن مـی بـاشـد.

انـتـقـاد از لـوکـاچ قـاعـدةً مـتـوجـه اسـتـفـادۀ مـظـنـونـانـۀ او از ادبـیـات بـورژوایـی مـتـعـلـق بـه نـیـمـۀ نـخـسـت سـدۀ نـوزدهـم، یـعـنـی ادبـیـات مـاقـبـل پـیـدایـش پـرولـتـاریـا در صـحـنـۀ تـاریـخ، و لـذا قـبـل از آن کـه بـورژوازی – بـه نـظـر لـوکـاچ – خـود را در حـفـظ رِایـفـیـکـاسـیـون ذی نـفـع دیـده بـاشـد، بـوده  و هـسـت. آیـا دلـیـل لـوکـاچ بـرای قـرار دادن ایـن نـوع ادبـیـات بـه مـثـابـۀ نـقـطـۀ مـبـداء زیـبـایـی شـنـاسـی خـود چـه بـوده اسـت؟

عـمـلـکـردی کـه لـوکـاچ بـرای ویـژگـی هـنـر بـا شـکـل دهـی روان شـنـاخـتـی کـلـیـت بـه صـورت پـیـونـد خـوردن وجـود بـه ظـاهـرشـدن قـائـل مـی گـردد، عـبـارت اسـت از انـتـقـال اصـطـلاح کـلـیـت مـجـرد آگـاهـی طـبـقــاتـی بـه حـیـطـۀ ادبـیـات. حـضـور39 – تـجـربـه – از نـقـطـه نـظـر مـاتـریـالـیـسـتـی یـکـسـان بـا ارزش هـای مـصـرفـی، نـیـازهـا و مـنـافـع مـی بـاشـد. از آن جـا کـه لـوکـاچ مـشـخـصـاً قـادر بـه انـتـقـال ایـن حـضـور بـه وجـوه وجـود جـامـعـه نـمـی گـردد، اصـطـلاح کـلـیـت او مـیـان تـهـی از آب درمـی آیـد. وی در تـئـوری سـیـاسـی خـود شـخـصـیـت هـا بـا آگـاهـی روان شـنـاخـتـی شـان را کـه بـراسـاس پـروسـۀ اجـتـمـاعـی سـازنـده ازحـیـث تـاریـخـی ویـژه ظـاهـر مـی گـردنـد، نـادیـده مـی- گـیـرد. ایـن امـر در تـئـوری ادبـی او مـنـتـج بـه ایـن مـی شـود، کـه نـظـرش در درون اثـر ادبـی و در طـرح مـسـئـلـۀ فـاعـل و مـفـعـول بـسـتـه مـی مـانـد. او از تـفـهـیـم اشـکـال روان شـنـاخـتـی ای کـه بـرای کـلـیـت تـولـیـد نـوشـتـاری اسـاسـاً دارای تـأثـیـر سـازنـده انـد، نـاتـوان اسـت، و بـه ایـن تـرتـیـب هـم چـنـیـن عـاجـز از درک ایـن کـه کـدام اشـکـالِ واکـنـش حـسـی و تـشـکـلات آگـاهـی واقـعـاً حـامـل امـکـان نـزدیـکـی سـازانـد.

سـخـن گـفـتـن از آن دسـتـه خـوانـنـدگـان آثـار کـه عـلاقـه شـان بـه واقـعـیـت بـرونـی را بـه عـلـت جـمـودشـان در مـنـازعـات روانـی از دســت مـی دهــنـد، بــه خـودی خــود بــسـنــده نــیـســت. ” مـفـهـوم اجـتـمـاعـی بـازداشـتـگـی ایـنـسـت، کـه آگـاهـی فـردی تـحـت فـشـار کـنـتـرل اجـتـمـاعـی دیـدگـانـش را بـر انـگـیـزه هـایـی مـی بـنـدد، کـه تـطـبـیـق بـا واقـعـیـتِ بـه زحـمـت حـاصـل شـده را مـکـرراً بـه خـطـر مـی افـکـنـنـد، و نـیـز ایـنـسـت، کـه راه ارتـبـاط بـا امـیـال غـریـزی سـازش نـاپـذیـر درنـتـیـجـۀ بـرقـرار گـشـتـن ” تـسـخـیـرات ضـد” مـسـدود مـی شـود. آن هـا بـه ایـن تـرتـیـب بـه صـورت خـیـالات بـیـگـانـه بـا مـنِ خـویـش بـاقـی مـی مـانـنـد،(…).”40 دقـیـقـاً جـامـعـۀ بـورژوایـی یـک فـضـای درونـی و نـزدیـک، خـصـوصـی، پـیـوسـتـگـی اولـیـه را مـحـو مـی نـمـایـد، تـا بـه تـوانـد  تـضـادهـای درونـی را بـه قـضـایـای تـجـربـه شـدۀ روان شـنـاخـتـی، فـردی تـبـدیـل سـازد، آن چـه کـه بـه شـکـل تـعـیـیـن کـنـنـده قـادر بـه تـضـعـیـف عـلاقـه بـه واقـعـیـت و مـبـدل سـاخـتـن فـعـالـیـت در آن بـه صـرفـاً ابـزاری بـرای مـنـازعـات خـانـوادگـی، کـه در سـاخـتـار روانـی اسـتـقـلال می یـابـنـد، و عـامـل رفـتـار کـلـیـشـه- ای هـسـتـنـد، مـی بـاشــد. بـیـنـش کـلـی بـایـد مـعـطـوف بـه اجـتـمـاعـی سـازی و تـأثـیـر مـتـقـابـل افـراد بـر جـامـعـه بـاشـد. بـا بـصـیـرت روان شـنـاخـتـی یـک خـوانـنـده مـی تـوان درک کـرد، کـه آثـار ادبـی بـه چـه شـکـلـی قـادر بـه دریـافـتـن نـیـازهـا و عـلایـق واقـعـی و احـتـمـالاً نـمـودن یـک سـمـت آزادی بـخـش هـسـتـنـد؛ نـشـان دادن ایـن کـه هـرچـنـد تـاریـخ هـنـر تـاکـنـون تـاریـخ تـقـسـیـم کـار و تـعـیـیـن وظـایـف بـوده اسـت، نـیـروهـای مـولـد مـا ایـنـک دربـرگـیـرنـدۀ امـکـان مـتـحـقـق سـاخـتـن سـرزمـیـن آزادی ای اسـت، کـه مـارکـس از آن سـخـن گـفـتـه، جـایـی کـه مـا بـه صـورت کـارگـران مـزدی مـی- تـوانـیـم بـه یـک هـویـت حـقـیـقـی دسـت بـیـابـیـم، و ایـن ازطـریـق پـیـکـار هـمـبـسـتـۀ جـمـعـی، و نـه چـون هـمـیـشـه خـمـیـده و فـرسـوده از سـتـیـزه عـلـیـه طـبـیـعـت خـویـش تـحـت یـک اصـل حـقـیـقـةً سـتـمـگـرانـۀ مـعـنـا بـاخـتـه.

بـرایـن اسـاس مـی تـوان درک کـرد چـگـونـه لـوکـاچ بـا بـیـنـش ادبـیـش از تـوانـایـی پـژوهـش گـسـتـردۀ رئـالـیـسـم سـنـتـی بـرخـوردار بـوده، امـا دررابـطـه بـا مـدرنـیـسـم تـنـهـا بـیـانـات قـالـبـی عـرضـه داشـتـه اسـت. مـدرنـیـسـم دقـیـقـاً مـوضـوعـیـت دهـنـده بـه مـورد درونـی – اگـر خـواسـتـه بـاشـیـد ذهـنـیـت – اسـت، و از آن جـا کـه لـوکـاچ ایـن نـکـتـه را بـه گـونـۀ عـلـمـی درنـیـافـتـه، پـس نـاگـزیـر از نـفـی آن بـه صـورت خـالـصـاً ایـده آلـیـسـم ذهـنـی بـوده اسـت.

بـی مـنـاسـبـت نـمـی نـمـایـد خـاتـمـةً از یـک مـعـاصـر لـوکـاچ، ویـلـهـلـم رایـش(Wilhelm Reich) (1957- 1897)، بـا بـیـنـش روشـن در مـوضـوع جـمـود روانـی طـبـقـۀ کـارگـر در عـصـر فـاشـیـسـم، جـمـودی کـه عـلـت عـمـل طـبـقـۀ کـارگـر بـرضـد مـنـافـع عـیـنـیـش در آن دوره و مـتـمـرکـز سـاخـتـن مـنـافـعـش بـر شـکـل خـانـوادۀ پـاتـریـارکـال خُـرده بـورژوازی بـوده، نـام بـرد. رایـش وظـیـفـۀ روان شـنـاسـی اجـتـمـاعـی را ایـن گـونـه تـوضـیـح مـی دهـد: ” تـز مـارکـس: ایـن که مـورد ” مـادی”(das Sein) در مـغـز انـسـان بـه مـورد ” ایـده آل”(bewußtsien) تـبـدیـل مـی گـردد، و نـه بـرعـکـس، دو سـئـوال بـرمی انـگـیـزد: اولاً، ایـن چـگـونـه روی می دهـد، چـه چـیـزی ” در مـغـز انـسـان” وقـوع مـی- یـابـد؟ دومـاً، چـگـونـه ” آگـاهـی” پـدیـد آمـده بـه ایـن شـکـل(مـا از ایـن بـه بـعـد از سـاخـت روان شـنـاخـتـی سـخـن خـواهـیـم گـفـت) پـروسـۀ اقـتـصـادی را مـتـأثـر مـی سـازد؟ ایـن ” خـلاء” را روان شـنـاسـی درزمـیـنـۀ تـجـزیـه و تـحـلـیـل شـخـصـیـت بـه ایـن صـورت پُـر مـی کـنـد، کـه پـروسـه هـایـی را در حـیـات روحـی انـسـان آشـکـار مـی سـازد، کـه از سـوی شـرایـط هـسـتـی تـعـیـیـن مـی شـونـد. آن بـه ایـن شـکـل ” فـاکـتـور ذهـنـی” را درک مـی کـنـد، کـه بـرای یـک مـارکـسـیـسـت غـیـرقـابـل درک اسـت.”41 رایـش در کـتـاب Charakteranalyse(تـجـزیـه و تـحـلـیـل شـخـصـیّـت)(1933) مـی کـوشـد اشـکـال مـخـتـلـف ” تـسـلـیـح” شـخـصـیـت فـرد بـرای مـقـابـلـۀ ضـعــیـفـانـۀ او بـا وضـعـیـت هـای مـنـازعـه را تـشـریـح کـنـد. و در کـتـاب Die Massenpsychologie des Faschismus (روان شـنـاسـی تـوده ای فـاشـیـسـم)(1933)(ص60) بـه آن اشـکـال اجـتـمـاعـی سـازی ویـژه ای تـوسـل مـی- جـویـد، کـه پـیـونـد دهـنـدۀ اقـتـصـاد بـه روان شـنـاسـی مـی بـاشـنـد: “(…) خـانـوادۀ مـقـامـاتـی اهـمـیـت وافـری بـرای دولـت مـقـامـاتـی [کـسـب مـی کـنـد]: خـانـواده بـه سـاخـتـمـان و کـارخـانـۀ ایـدئـولـوژیـک دولـت تـبـدیـل مـی گـردد. (…) پـیـشـگـیـری از قـوۀ جـنـسـی طـبـیـعـی کـودک – کـه نـهـایـةً آسـیـب رسـانـنـدۀ تـرمـیـم نـاپـذیـر بـه جـنـسـیـت تـنـاسـلـی اوسـت – کـودک را تـرسـو، کـم رو، مـؤمـن بـه مـقـامـات، مـطـیـع و بـه مـعـنـای مـقـامـاتـی ” خـوب” و ” تـربـیـت شـده” بـار مـی آورد؛ هـر مـیـل بـه آزادی بـیـش تـر را در یـک تـرکـیـب تـرس مـحـبـوس مـی سـازد، کـه نـیـروهـای عـصـیـان طـلـب را در انـسـان فـلـج مـی کـنـد، و دراثـر مـمـنـوعـیـت افـکـار جـنـسـی نـفـس اسـتـعـداد تـفـکـر بـا مـانـع روبـه رو مـی شـود، هـمـان گـونـه کـه اسـتـعـداد داوری امـکـان تـکـامـل نـمـی یـابـد.”

ایـن بـررسـی، الـبـتـه، نـگـرشـی اسـت مـجـمـل بـر اسـتـنـبـاط فـلـسـفـی پـیـچـیـدۀ لـوکـاچ از رئـالـیـسـم و کـوشـشـی اسـت بـرای تـرسـیـم صـرفـاً خـطـوط عـمـدۀ آن. آثـار لـوکـاچ دربـرگـیـرنـدۀ جـزئـیـات جـالـب و مـهـم بـسـیـاری در مـوضـوعـات ادبـیـات کـارگـری، سـنـدگـرایـی، اکـسـپـرسـیـو-نـیـسـم، نـاتـورالـیـسـم، رئـالـیـسـم بـورژوایـی، رئـالـیـسـم انـتـقـادی، مـدرنـیـسـم، رئـالـیـسـم سـوسـیـا-لـیـسـتـی، و در مـجـمـوع نـشـانـگـر دنـیـای فـکـری و اشـتـغـال نـظـری ژرف اوسـت .

مـخـالـفـت بـا خـواسـتـه هـای نـسـبـةً سـخـت و قـاطعـانـۀ لـوکـاچ از رئـالـیـسـم در تـولـیـد ادبـی بـسـیـطـش مـسـلـمـاً نـمـی تـوانـد بـه مـعـنـای کـم بـهـاء دهـی بـه کـار نـظـری او در کـلـیـتـش بـاشـد.

پـانـوشـت هـا

 1 نـقـل از

   Antonia  Grunenberg:  Bürger und Revolutionär. Georg  Lukács 1918 – 1928,  s.21 ( Frankfurt  am  Main,   1976).

2 در ایـن رابـطـه مـی تـوان رک:

   Jörg Kammler: Politische Theorie von Georg Lukács(Dramstadt und Neuwied, 1974).

3 Lukács: Die Seele und die Formen, s.328(Berlin, E. Fleischel, 1911).

4 Kammler, s.24.

5 gestalt: شـکـل دهـی روان شـنـاخـتـی کـلـیـت.

6 در ایـن رابـطـه مـی تـوان رک:

   Werner Mittenzwei: ″Gesichtspunkte″, Dialog und Kontroverse mit Georg Lukács(Leipzig, 1975).

7 دررابـطـه بـا ایـن بـرخـورد مـارکـس مـی تـوان رک:

   ″Die Thesen über Feuerbach″(1888), Karl Marx / Friedrich Engels, Werke, bd.3 (Berlin, Dietz, 1956).

8 Rationalisme: اسـتـنـبـاط عـقـل بـه مـثـابـۀ مـهـم تـریـن مـنـبـع شـنـاخـت.

9 در ایـن رابـطـه مـی تـوان رک:

   Lukács: ″Der Bolschvismus als Moralisches Problem″, Taktik und Ethik(Dramstadt, 1975). / Mittenzwei, s.18f.

10 در ایـن رابـطـه مـی تـوان رک: لـنـیـن: دولـت و انـقـلاب،

   V.I. Lenin, Collected Works, vol.25, 3.edi., pp.385-497(Moscow, Progress,1977).

11 Grunenberg, s.47.

12  Johann – Wolfgang Goethe(1749 – 1832)

13  William Shakespeare(1564 – 1616)

14 نـقـل ازMittenzwei, s.22

15 ایـن مـوضـوع در مـقـالـۀ دیـگـری از تـوفـان آراز تـحـت عـنـوان ” سـیـاسـت فـرهـنـگـی در شــوروی پـیـشـیـن از انـقـلاب اکـتـبـر تـا اسـتـواری سـانـتـرالـیـزاسـیـون” بــررسـی شــده اسـت. مـقــالـه در سـه بـخـش جــداگـانـه در سـایــت سـیـاسـی و فـرهـنـگـی هـفـتـه، سـال دهـم، مـارس 2017 و سـال یـازدهـم، آوریـل 2017 و آوریـل 2017 مـنــتـشـر گـردیـده اسـت.

16  Blusins Kolzsvary: Von Revolution zu Revolution (Wien, 1920).

17 دررابـطـه بـا ایـن نـکـتـه مـی تـوان رک:

   Rosa Luxemburg: Die Akkumulation des Kapitals (Berlin, Buchhandlung Vorwärts Paul Singer,1913).

18 بـنـگـریـد بـه مـقـالـۀ لـنـیـن: ” وضـعـیـت و وظـایـف انـتـرنـاسـیـونـال سـوسـیـالـیـسـتـی”( چـاپ شـده بـرای نـخـسـتـیـن بــار در روزنـامـۀ سـوسـیـال دمـوکـرات، ش33، 1 نـوامـبـر 1914)، V.I. Lenin, …, vol.21, 3.edi., pp.35 – 41(1980).

19 Lukács: ″ Organisations frage der dritten Internationale ″, Kommunismus, 1.Jahrgang, Wien, 1920.

20 ارگـان اصـلـی ایـن بـحـث نـشـریـۀ Kommunismus( کـمـونـیـسـم)( ویـن) بـا لـوکـاچ بـه عـنـوان عـضـو هـیـأت تـحـریـریـۀ آن بـود.

21 ” بـیـمـاری کـودکـی ” چـپ روی” در کـمـونـیـسـم”، V.I. Lenin, …, vol.31, 3.edi., p.59 (1977).

22 Kommunismus, 1.Jahrgang, 1920. / Lukács: Geschichte und Klassenbewußtsein (Neuwied, 1923).

23 هـمـان، ص126.

24 هـمـان، صـص139،141.

25 بـیـش تـر بـرای بـورژوازی نـک: هـمـان، ص145 اف.اف.

26 Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770 – 1831)

27 مـثـلاً در مـقـدمـه ای دیـگـر در بـعـد بـر تـاریـخ و آگـاهـی طـبـقـاتـی.

28 Friedrich Engels (1820 – 95)

29 Max Horkheimer (1895 – 1937)

30 Konstitution og Klassekamp, s.145 (København, Rhodos, 1975).

31 ” بـلـوم”(Blum) نـام مـسـتـعـار لــوکـاچ بــود، و ” تــزهـای بـلـوم” او در کـتـاب(Schriften zur Ideologie und Politik Neuwied, 1967) مـنـدرج اسـت.

32 ایـن نـکـتـه در مـنـابـع زیـر تـشـریـح شـده اسـت:

   Mittenzwei, ss.32-39./ Grunenberg, ss.258-63./ Kammler,ss. 327-34 (Dramstadt und Neuwied, 1974). / Fritz  J. Raddatz: Georg Lukács, ss.67-70 (Hamburg, 1972).

33 Frühschriften II, s.710f (Neuwied, GW2).

34 بـرای لِـف مـی تـوانـیـد رک: ” سـیـاسـت فـرهـنـگـی در شـوروی پـیـشـیـن …”( بـخـش هـای دوم و سـوم).

35 آنــدری آلـکــسـانــدروویـچ زدانُــف(Andrej Aleksandrovich Zdanov)(1948- 1896)، عـضـو ســرشـنـاس حــزب در دهـه هـای 30 و 40 و فـرمـولـه کـنـنـدۀ عـمـدۀ سـیـاسـت فـرهـنـگـی سـانـتـرالـیـسـتـی حـزب، ضـمـن نـطـق خـود در او- لـیـن کـنـگـرۀ اتّـحـادیـۀ نـویـسـنـدگـان شـوروی دکـتـریـن رسـمـی حـزب ” رئـالـیـسـم سـوسـیـالـیـسـتـی” را بـه ایـن قــرار اعـلان داشـت: ” رئـالـیـسـم سـوسـیـالـیـسـتـی، کـه مـتـد اسـاسـی ادبـیـات خـیـال پـردازانـه و نـقـد ادبـی شـوروی مـی بــاشـد، از هـنـرمـنـد طـالـب تـوصـیـف حـقـیـقـی، تـاریـخـی و مـشـخـص واقـعـیـت در تـکـامـل انـقـلابـی آنـسـت. هـمــزمـان ایـن حـقـیـقـت گـرایـی و کُـنـکـرتــیـسـمِ[مـشـخـص گــرایـی] تــاریـخـی در تـوصـیـف هــنـری واقـعـیـت بـایــد بـا وظـیـفـۀ ریـخـت دهـی ایــدئـولــوژیـک و تــربــیـت خـلـق کـارگـر بــا روح ســوسـیـالــیـسـم درآمـیــزد.”(Eigil Steffensen(1927-2011): Nyere russisk litteraturkritik: Fra Plechanov til Lotman, s.77(København, Munksgaard, 1973).   ( بـرای مـطـالـعـۀ انــدک بـیـش تــر ایـن مـوضـوع مـی تـوانــیـد رک: ” سـیـاسـت فــرهـنـگـی در شـوروی پـیـشـیـن …”(بـخـش سـوم، مـبـحـث ” رئـالـیـسـم سـوسـیـالـیـسـتـی”).)

36 در ایـن رابـطـه مـطـالـعـۀ مـقـالـۀ لـوکـاچ، ” اهـمـیـت رئـالـیـسـم انـتـقـادی در زمـان حـال”(1957) سـودمـنـد اسـت.

37 bohème: هـنـرمـنـدی کـه بـدون پـی روی از اخـلاقـیـات مـتـداول مـی زیــد.

38 reifikation: ایـن اصـطـلاح، کـه در 1923 بـه وسـیـلـۀ لـوکـاچ مـورد اسـتـعـمـال قـرار گـرفـتـه، بـه مـعـنـای شـیـئی سـازی و بـیـگـانـه سـازی(مـعـادل آلـمـانـی: entfremdung, verdinglichung) مـی بـاشـد. ایـن هـم چـنـیـن اصـطـلاحی مـارکـسـیـسـتـی اسـت بـه مـعـنـای ایـن کـه کـار انـسـان تـبـدیـل بـه شـیء، بــه کـالای خـریــدنـی و فـروخـتـنـی مـی گــردد، و خـالـصـاً بـرحـسـب ارزش مـبـادلـه ای آن ارزیـابـی مـی شـود، آن چـه کــه احـسـاسـات فــرسـایـش، مـسـلـوب از حــقـوق گـشـتـن، بـی آتـیـه گـی، یـأس، تـسـلـی نـاپـذیـری، فـقـدان ارزش انـسـانـی را تـولـیـد مـی کـنـد.

39 H.J. Krahl, Konstitution og klassekamp, s.132.

40 Sigmund Freud(1856 – 1939): Gesammelte Werke, bd.VII, s.449 (Wien, S. Fischer, 1951).

41 Reich: Fascismens massepsykologi, s.45 (København, Rhodos, 1974).

:کلیدواژه ها

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.

8 + 2 =

لـوکـاچ، شـرح حـال و رئـالـیـسـمـش – حلقه‌ی تجریش | حلقه‌ تجریش