گئورگ لوکاچ: آخرین مصاحبه (1969) ^[1]

اندیشه و کنش لنین، به روایتِ لوکاچ

مترجمان: پارسا زنگنه و شروین طاهری

فایل پی دی اف:گئورگ لوکاچ،آخرین مصاحبه

این متن مربوط به یکی از واپسین مصاحبه ­های گئورگ لوکاچ است که با تلویزیون مجارستان توسط آندراس کواچ^[2] تهیه و انجام شده ­است. لوکاچ دربارۀ جوانی خود صحبت می ­کند و از تأثیر لنین بر سیرِتکاملیِ خاص خود، در مسیرِ تبدیل­ شدن به یک اکتیویستِ انقلابی  می­ گوید. هدف­ کلیِ لوکاچ افاده ­کردنِ فهم و تصوری از درک و دریافتِ لنین، دربارۀ پرمایگی و پیچیدگی واقعیت تاریخی است. این مصاحبه در اکتبر 1969 صورت پذیرفته ­است. قسمتِ اولِ این مصاحبه در زیر آمده ­است. این قسمت عمدتاً پیرامونِ رابطۀ لوکاچ با اندیشه و کنش لنین است.

من نمایندۀ حزب مجارستان در سومین کنگره کمینترن^[3] بودم (1). در آنجا تنها یک برخورد شخصی با لنین داشتم و همین شد که من با او آشنا شدم. نخسین لحظاتِ مبارزاتیِ لنین برعلیه جریاناتِ درحالِ­ توسعۀ فرقه­ ای^[4]، به ­­سال 1921 در کمینترن برمی ­گردد. من به فراکسیون فرقه‌ای تعلق داشتم؛ جایی­ که واقعاً نمی ­شد آن را یک فراکسیون نامید، عنوان «گروه» فرقه ­ای برای آن خیلی بهتر بود. به­ همین­ خاطر لنین نسبت به من یک نگرش [و طرزِ برخوردِ] طردگرایانه^[5] داشت، همانطورکه نسبت به همۀ فرقه‌گرایان هم عموماً چنین نگرشی را داشت. آنجا حتی به ذهنم خطور هم نمی ­کرد که شخصیت خود را با شخصیت بوردیگا^[6] (که نمایندۀ فرقه ­گرایی در حزب بزرگ ایتالیا بود) (2)، یا با گروه فیشر- مازلو^[7] (که نمایندۀ حزب آلمان بود) (3)، مقایسه کنم؛ و این بدیهی بود: لنین در آنجا به یکی از مقامات حزب غیرقانونی مجارستان که من باشم هیچ اهمیتِ قابل ­ملاحظه ­ای نمی­ داد.

در آن زمان تنها در یک مورد بود که لنین به­ طور خاص به من اشاره کرد: من در یکی از نشریه ­های وین تحت عنوان کمونیسموس^[8] موضع­ ای برعلیه مداخلۀ کمونیست‌ها در پارلمان گرفتم. لنین در مقاله‌ای که عمدۀ آن مقاله را برعلیه بلا کون^[9] (4) نوشته­ بود – دوباره تأکید می­ کنم: عمدۀ آن مقاله برعلیه بلا کون بود – دست رویِ این نکته گذاشت که مقالۀ من در کمونیسموس مقاله­ ای بسیار رادیکال و ضد-مارکسیستی است. این عقیدۀ لنین دربارۀ مقالۀ من – برای من – بسیار قابل تأمل بود.

لنین تقریباً در همان زمان کتاب «بیماری کودکانه چپ ­رَوی در کمونیسم^[10]» را منتشر کرد. کتابی که در آن به مسئلۀ پارلمان­ محوری^[11] می­­ پردازد و این ایده را پیش می­ کشد که پارلمان ­محوری از نقطه نظرِ تاریخِ جهان، یک دورۀ سپری ­شده است. اگرچه این بدان معنا نیست که بازماندگیِ تکاملِ تاریخی، باعث می شود تاکتیکِ پارلمان­ محوری نادیده گرفته شود. [آنچه از مقالۀ لنین دربارۀ بلا کون به من مربوط می­ شد]، برای من یک درس بزرگ بود؛ درسی که البته از حافظه ­ام پاک شد و مسبب آن هم ادبیاتِ تحقیرآمیزی بود که لنین در آن مقاله دربارۀ من اختیار کرده ­بود.

علاوه بر این، یک وقتِ تنفس درخلالِ برگزاریِ کنگره بوجود آمد که در آن توانستم با لنین صحبت کنم. این را هم به این واقعیت اضافه کنید که این کنگره درحالی با حضورِ صدها تن برگزار شده­ بود که از تمامِ آنها تنها بیست یا سی نفر واقعاً به لنین علاقه داشتند. به ­همین ­خاطر او به اکثریتِ نمایندگانِ حاضر احترامِ رسمی گذاشت. قسمتِ فوق­ العاده ­ترِ ماجرا این بود که من در مقامِ یک نماینده فرصت فراوانی برای تماشای لنین داشتم.

در آن زمان هیئت رئیسه در کنگره دارایِ اعتبارِ امروزین نبود: هیچ پروتوکل و هیچ تریبون یا لژِ بزرگی که مختص به اعضای هیئت رئیسه باشد درکار نبود؛ تنها چیزی مانند یک صحنۀ کوچک بود که اکنون نمونۀ آن در سالن دانشگاه و مدارس برای سخنرانی موجود است. هرچه بود، این بود که چهار-پنج نفر دور یک میز نشستند و ریاست این جلسه را عهده ­دار شدند؛ بعد لنین آمد؛ بعد اعضای هیئت رئیسه بلندشدند تا برای نشستنِ لنین جا باز کنند؛ اما لنین فوراً با دست اشاره کرد که لطفاً بنشینید و خودش رفت روی پلّه نشست و دفترچه یادداشتی را از جیب بیرون آورد. لنین به همه گوش داد و هرکسی هم صحبت می­ کرد از حرف­های او یادداشت ­برداری کرد. تا پایان روی همان پله نشست. اگر این تصویر از لنین را با آنچه بعداً کاشف به عمل آمد مقایسه کنیم، این تصویر قبلی از لنین به ­طرزی شاهکار تبدیل به امری معنادار می­ شود که در خاطرم ثبت شده­ است.

آندراس کواچ: اولین ­بار که دربارۀ لنین چیزی شنیدید، چه موقع بود؟

لوکاچ: خیلی قبل. لازم به ذکر است که من تا قبل از جمهوری شورایی مجارستان، هرگز در جنبش کارگری مشارکتی نداشتم. من هرگز عضو حزب سوسیال دموکرات نبودم. من در دسامبر 1918 به حزب کمونیست پیوستم. این اولین حضور من در یک حزب بود.

کواچ: پس شما یکی از اعضایِ بنیان­گذارِ حزب بودید؟

لوکاچ: نه، نه، نه. من حدود چهار هفته که از تأسیس حزب گذشته بود در آن عضو شدم. کل ماجرا این است: من سوسیالیست نبودم؛ اگرچه مسلّماً در یک طرحِ کلیِ گسترده نسبت به ایدئولوگ­های فرانسوی و انگلیسی شناخت داشتم. من آثارِ کائوتسکی و مهرینگ^[12] را خوانده بودم و از همه مهمتر سورل^[13] فرانسوی (5) که اروین سابو^[14] (6) توجه­ ام را به او جلب کرده ­بود. اما از جنبشِ کارگری روسیه ما هیچ شناختی نداشتیم. نهایت شناخت­مان تنها محدود به برخی از آثار پلخانف بود (7). وقتی درمورد نقش لنین در انقلاب 1917 خواندم، نام او برایم معنی پیدا کرد. اما اهمیت واقعی لنین را تنها آن زمان فهمیدم که به وین مهاجرت کرده­ بودم (8).

بگذار این را خیلی صریح بگویم: می­ گویند در سال 1918 وقتی سربازانِ ما از روسیه بازگشتند شناختِ خوبی از لنین پیدا کرده ­بودند؛ این حرف­ها افسانه ­پردازی است. همین بلا کون که نام ­اش به میان آمد، کسی بود که در سال­های اولیه رابطۀ شخصی واقعاً خوبی با او داشتم. او در آن زمان بهترین ایدئولوگِ حاضر بود و در گفتگوهای خصوصی که با هم داشتیم، بسی بیش از آنکه دربارۀ لنین درمقامِ یک ایدئولوگ با من صحبت کند، از بوخارین می­ گفت (9). تنها در دوران تحصیلم در وین بود که پی ­بردم لنین درمقامِ یک هادی^[15] و یک فردِ انگیزه ­بخش^[16] چقدر برای جنبش کارگری اهمیت دارد.

کواچ: در آن زمان در رفتارِ لنین چه ­چیزی وجود داشت که بیشترین تأثیر را بر لوکاچِ آن دوره گذاشته بود؟

لوکاچ: این واقعیت که او یک انقلابی از یک نوع کاملاً جدید بود. در جریان دگرگونی^[17]، در جنبش کارگری، افراد زیادی از راست به چپ آمدند. آنها تمامِ آن خصلت­هایِ ویژۀ جناح راستی خود را که قبلاً با جامعه بورژوایی سازگار بود، با خود به این­ طرف آوردند. از این نوع آدم­ها خوشم نمی ­آمد.

آنچه دوست داشتم، یک نوعِ خاص از انقلابیِ ریاضت ­کش^[18] بود، آنچه من از نظر فکری به او حسِ^[19] نزدیک داشتم، همان بود که قبلاً در انقلاب فرانسه، در ژاکوبنیسم حلقه روبسپیر^[20] شکل گرفته­ بود (10): این نوعِ انقلابی، سرآمدِ شایانِ تقلیدِ^[21] خود را در سیمایِ یوگنی لوینه^[22] یافت (11) که پس از سقوط جمهوری شورایی باواریا در مونیخ اعدام شد. لوینه می­گفت: «ما کمونیست­ها مُردگانی هستیم که در تعطیلات به­ سر می ­برند^[23]».

این نوع از انقلابی، سرآمدهایِ غرایی حتی در مجارستان نیز داشتند. من اکنون قصد ندارم لیستی متشکل از اسامیِ آنها را در اینجا به زبان بیاورم، اما فقط برای نمونه به اوتو کوروین^[24] اشاره می‌کنم که تازه او یک سرآمد معمولی از این نوع از انقلابیِ ریاضت ­کش بود (12).

گذشته از این­ها، لنین یک نوعِ جدید را نمایندگی^[25] می­ کرد: می­ توان گفت که او از ژرفای قلب و با تمام وجود^[26] خود را تبدیل به یک انقلابی کرد و تنها آنچه انجام داد، در انقلاب ­زیستن بود. اما به رغم این یک آدمِ ریاضت­ کش^[27] نبود. اتفاقاً لنین آدمی بود که می‌دانست چگونه تمام تناقض­هایش را بپذیرد و حتی می‌توان گفت که به ­خوبی می‌دانست چگونه از زندگی لذت ببرد. او آدمی بود که دست به کنش­هایی می ­زد که عیناً خاص خودش بود، آنطور که گویی یک ریاضت­ طلب است، آن­هم بدونِ اینکه در خودش کوچک­ترین رَدّی^[28] از ریاضت­ گری داشته باشد. بنابراین بلافاصله حقیقتی را که در لنین یافته­ بودم، برای خود تصویرکردم و درنتیجه با مشاهدۀ ویژگی­هایِ خاصِ رفتار او، این را متوجه شدم که اساساً چگونه این نوعِ عالیِ انسانی، به [سیمایِ] انقلابیِ سوسیالیست تعلق دارد. به طبع چنین چیزی همبستگیِ عمیقی با پرسش‌هایِ ایدئولوژیک دارد، حال آنکه در جنبش کارگریِ قدیمی‌تر، آنچه ارجح ­تر قلمداد می ­شد، یک جداییِ محض^[29] میان زندگی و ایدئولوژی بود.

به عبارتی دیگر، سوسیال دموکراسی، مارکسیسم را به یک گونه^[30] از جامعه­ شناسی تبدیل کرد و اولویتِ زندگی اقتصادی را بر طبقاتی ایجاب کرد که از آن نشأت می­ گیرند و از همین ­رو، واقعیتی را در طبقات به ­روئیت­ رساند^[31] که لاینحل^[32] و سراسر عینی^[33] بود. در واقع یک واقعیتِ عامِ جامعه­ شناسانه را به­ روئیت رساند. لنین با آغازکردن از مارکس، و با ردکردنِ همزمانِ این­ها برای اولین ­بار با ­جدیت فاکتورِ سوبژکتیوِ^[34] انقلاب را مورد ملاحظه قرار داد.

بر اساس این تعریف لنین، بسیار واضح است که خصلتِ ویژۀ وضعیتِ انقلابی، با این واقعیت توصیف می­ شود که طبقات حاکم دیگر نمی ­توانند به شیوۀ قدیمی حکومت کنند، چراکه طبقات ستمدیده دیگه نمی­خواستن به شیوۀ قدیمی زندگی کنند. این مفهوم «دیگه نمی­خوام^[35]» را جانشینان لنین با نایکسانیِ^[36] معینی پذیرفتند و آن را به چنین معنایی تعبیر کردند: توسعه اقتصادی قادر است ستمدیدگان را تقریباً به­ طور خودکار به انقلابی­ها دگرگون سازد. لنین نسبت به این مسئله بسیار آگاه بود: لنین باخبر بود که مسئله بسیار دیالکتیکی است؛ به بیانی دیگر او می­ دانست که این «دیگه نمی­خوام» یک گرایش^[37] [(تمایل/سائق)] اجتماعی است، آن هم با جهت ­گیری­ هایی که همگی امکان­پذیر هستند.

بگذارید این نگرش لنین را از طریق یک مثال بسیار مهم روشن کنم. در بحبوحۀ مباحثات پیرامون انقلاب 7 نوامبر 1917، زینوویف^[38] می‌نویسد که وضعیت انقلابی واقعی هنوز پدید نیامده ­است (13)، زیرا در میان توده‌های تحتِ ستم، جریاناتِ ارتجاعیِ^[39] بسیار قدرتمندی وجود دارند. جریاناتی که حتی به «صدتایی­ هایِ سیاه^[40]» یعنی راستِ افراطیِ روسیه پایبند هستند (14). لنین با تیزحسی^[41] [(تیز فهمی)] همیشگیِ خاص خود این دیدگاه زینوویف را رد کرد.

به عقیده لنین، این «نخواستن^[42]» زمانی خود را به­ ظهور می­ رساند که یک بحرانِ اجتماعی بزرگ پدید می­ آید؛ یعنی هر زمان که مردم دیگه نمی­خوان که به همان شیوۀ اسبق زندگی کنند. اما نکتۀ بسیار مهم این است که این پدیدارشدنِ «نخواستن» [یا بی ­میل­ بودگی یا بیزار­بودگیِ خلقِ ستم­دیده] چیزی نیست که بتواند خود را هم به ­شیوۀ انقلابی به­ ظهور برساند و هم به­ شیوۀ ارتجاعی. پس لنین علاوه بر این، یک استدلالِ دیگر را هم برعلیه نوشتارِ زینوویف مطرح کرد: اگر توده‌هایی وجود نداشتند که واردِ جهت­گیریِ ارتجاعی شوند [یا به مسیرِ ارتجاعی بازگردند] و از همین رو فاکتورِ سوبژکتیو را در دستور کارِ خود قرار دهند، آنگاه یک وضعیت انقلابی حتی ممکن هم نبود. حزب ما دقیقاً وظیفه داشت تا حالت­های^[43] فاکتورِ سوبژکتیو را در چنین شرایطی شکوفا کند.

بنابراین لنین این ایده ­زاییِ^[44] آنارشیستی را همینطور ­روی ­هوا به ­عنوانِ یک امرِ سراسر خطاگونه^[45] یاد نمی ­کرد: اینکه شرط^[46]  انقلاب، جنبشِ افراد^[47] از اگوئیسمِ سرمایه ­داری به ­سویِ جامعه­ پذیریِ^[48] سوسیالیستی باشد. لنین همیشه می­ گفت: انقلاب سوسیالیستی باید به­ وسیلۀ آن خَلقی صورت­پذیرد که سرمایه ­داری مُولدش است و توسط سرمایه ­داری از جنبه ­های گوناگون مختل^[49] نیز شده ­باشد. بهتر است اینگونه بگویم: در اینجا نوعی رئالیسم نزد لنین حاضر بود: او کنش­های گوناگونِ فردی را نسبت به ضروریاتِ اجتماعی هم­ساز می­ کرد. لنین به ­وسیلۀ این هم­آهنگ­سازیِ^[50] واقعی، درصددِ این بود که تکالیفِ انقلاب را بیش از پیش قابل ­دسترس^[51] کند. از این رو، بر پایۀ بیانِ ­توصیفیِ^[52] لنینیستی، کاری که باید انجام داد این است که وضعیت مشخص^[53] را به­ گونه­ای مشخص تحلیل کرد؛ و باید این را هم درنظر داشت که تحلیلِ مشخص شامل تحلیلِ افراد نیز هست؛ و توجه کرد که همۀ این­ها افراد تک­ افتاده^[54] را هم دربر می گیرد و … [الی آخر].

در نتیجه می­ خواهم این را بگویم: آن نایکسانیِ آشکاری که میان دورۀ لنین و دورۀ جانشینانِ او مشهود بود، درست در اینجاست که خودش را نشان می ­دهد. درست پس از مرگِ لنین بود که این نایکسانی تبدیل به یک امر آشکار شد و آخرش هم بین سال‌های 1936 تا 1938 بیرون زد: همان به­ اصطلاح «محاکمه‌های بزرگ^[55]»ی که به راه انداختند. بنابراین به نسبتِ چنین پراکسیسی می­ توان چنین واقعیتی را مدلل ساخت: هرکسی که با خطِ کمیته مرکزی مخالف بود، خودش در دوران جوانی عنصری متعلق به خشن‌ترینِ ارتجاع ­ها بوده ­است. بدین ­ترتیب شخصیت­ها به­ طرزِی تغییرناپذیر، ارتجاعی بار آمده ­اند.

لنین نگرشِ شدیداً مخالفی داشت. برای لنین عینیتِ^[56] قضاوت امری مطلقاً مستقل از دلبستگی­های شخصی بود. به عنوان مثال، او به ­طور شخصی با بوخارین همدلیِ زیادی داشت و بر وجاهتِ قانونیِ بوخارین در حزب تأکید می­ کرد. اما در وصیت­ نامه ­اش نوشت: بوخارین هیچوقت یک مارکسیست راستین^[57] نبوده ­است.

یا مثلاً در جای دیگری، طی گفتگویی که با [ماکسیم] گورکی داشته ­است (15)، بر شایستگی‌های والایِ تروتسکی در سال 1917 و در طول جنگ داخلی تأکید داشته و چنین گفته که حزب به‌طور قانونی می‌تواند به توانایی‌ها و کنش­گری­های تروتسکی افتخار کند؛ اما به رغم همین گفته ­اش، در ادامه چیزی گفته ­بود که از منظر گورکی قدری نابخردانه می­ مانست: به هر حال آثارِ منفی اش^[58] اکنون خودشان را نشان می­ دهند. لنین گفته بود: «تروتسکی با ما راه می‌رود، اما واقعاً بخشی از ما نیست. در تروتسکی خصلت ­هایِ ویژۀ اسف­باری وجود دارد، طوری­که او را شبیه به لاسال^[59] می­کند» (16).

این دو مثال به خوبی نشان می‌دهند لنین می‌دانست چگونه به تمام افرادی که به حلقه رفقای نزدیکش تعلق داشتند، نگاهی منصفانه داشته باشد: او می‌دانست چگونه شایستگی‌ها و خطاهای آن‌ها را به‌طور مشخص درک کند، و آن‌ها را همان‌طور که هستند در نظر بگیرد، بدون اینکه «همدلی و یا نفرت ورزی»­­هایی که خود او شدیداً [ و عمیقاً] تجربه ­­شان کرده بود، اجازه پیدا کنند بر کنش­گری­هایِ سیاسی او تأثیر بگذارند.

لنین برای رفتار با افرادی که با او قویاً برخورد [احساسی]^[60] داشتند، و او در عین حال تناقض را هم در آنها می ­فهمید، این شیوۀ پیچیدۀ روش‌شناختی را مراعات می ­کرد. (البته این شیوه حداکثر برای حدود صدنفر تا دویست ­نفر صادق است، زیرا ارتباط شخصی با هر شهروندِ اهلِ اتحاد جماهیر شوروی یا با هر یک از اعضای جنبش کمونیستی امری غیرقابلِ شدن بود). برای مثال لنین در جنگ داخلی به وضوح فهمید برخوردکردن مطابق با عدالت و قانون در وضعیت­های نامتعارف امری­ست که همیشه امکان­پذیر نیست.

گورکی یک بار بخاطر جروبحث در یک میکده [داشت سر لنین] غرغر می ­کرد، اما لنین با تیزهوشیِ خاصِ خودش، او را اینگونه آرام کرد: «وقتی جروبحث میشه، دیگه کیه که بتونه تعیین کنه: کدوم سیلی حق یارو بود، و کدوم سیلی­ اضافه ­کاری بود؟» اما به رغم همین گفته ­اش، او ­چنین حکمی را هم صادر کرده ­است: «ژرژینسکی  (17) رئیسِ «چکا^[61]»، باید نسبت به رویدادها^[62] [= واقعیات] و درستیِ^[63] آنها شدیداً حساسیت به ­خرج دهد». به عبارت دیگر، در یک چند پهلو بودگیِ^[64] دیالکتیکی هر مسئله ­ای همیشه فی­ النفسه­ به شیوه­ای بغرنج ارائه می ­شود؛ چه زمانی که موضوعِ یک تصمیمِ سیاسیِ کلان در میان باشد و چه زمانی که باید قضاوتی دربارۀ افراد صورت­پذیرد.

کواچ: رابطۀ لنین و گورکی چگونه بود؟

لوکاچ: همانطور که از نامه ­های لنین هم پیداست، می ­توان این را گفت که او توانایی‌های گورکی را بسیار ارج می‌نهاد. ولی به رغم این، زمانی­که گورکی مسیرِ نویسندگیِ اشتباهی را در پیش گرفت، لنین شدیداً او را مورد سرزنش قرار داد. پس در اینجا هم دوباره می فهمیم که لنین نسبت به افراد به دور از یک تصورِ کلی می ­ایستد: این تصور که آنها سراسر عاری از خطا باشند و بلعکس.

لنین در کتاب خود (18)، هنگامی که از خطاها و اشتباهات صحبت می­ کند، به وضوح بیان می ­کند هیچ آدمِ بی­ تقصیری وجود ندارد. لنین می­ گوید: انسان باهوش کسی است که اشتباهاتِ بنیادین مرتکب نمی ­شود و اشتباهاتِ خود را هم در اسرعِ وقت تصحیح می­ کند. علاوه بر این، ما در اینجا می‌توانیم این نکته را بفهمیم که وقتی لنین خواستار یک تحلیلِ مشخص از وضعیتِ مشخص می ­شود، او بلااستثناء برخوردهایِ^[65] انسانی و سیاسی با افراد مهم را هم لحاظ می ­کند.

یک مثالِ پیش­برندۀ دیگر: رابطه لنین با [ژولیوس] مارتوف^[66] خیلی جالب بود (19)؛ چون از همان آغازِ قرن برای یکدیگر حریف بودند: یعنی زمانیکه هردو در جنبش غیرقانونی دائماً درحال بحث و جدل بودند. اما به رغم تمام نایکسانی ­هایی که میان آن­دو طنین ­انداز بود، لنین شدیداً مارتوف را دوست داشت. لنین می گفت: مارتوف آدمِ «نیک و بی­غل ­و­غش^[67]»ای است. لنین این علاقه به مارتوف را زمانی به وضوح نشان داد که شدت مبارزاتِ طبقاتی پس از [توافق­نامه] صلح برست-لیتوفسک^[68] (20) و جنگ داخلی بالا گرفته ­بود. لنین به جای اقدام علیه مارتوف، تمام تلاش خود را کرد تا مارتوف اتحاد جماهیر شوروی را ترک کند و فعالیت خود را در خارج از کشور مستقر کند. خواستِ لنین این بود که مارتوف را از جنبش کارگری روسیه حذف کند، اما دلش نمی ­آمد که او را به لحاظ فیزیکی حذف کند. این نگرش به­ صراحت با آنچه ­که در سال ­های آینده اتفاق افتاد متفاوت بود. به عقیدۀ من، این هم بازمی ­گردد به همان سطح از رئالیسمی که نزد لنین همیشه حاضر بود؛ او می­ گفت: دشمن مهاجر بهتر از شهید در کشور خود است.

لنین اینطور بود. اینطور بودنِ لنین هم… چطور بگویم… ریشه در همان رئالیسمِ ضد-ریاضت­گراییِ او داشت. همانطور که قبلاً اشاره کردم، لنین این ایده را رد نکرد که در جنگ داخلی افراد بی­گناه هم کشته می ­شوند. اما زمانی که دیگر عملاً راه انقلاب به ناگزیر از این مسیر باید می­ گذشت، لنین برآن شد تا پیامدهای جنگ داخلی را به حداقل برساند و برای حفظ جان مردم تا جایی که امکانش بود، تدابیرِ کم ­خطرتری بیاندیشد.

کواچ: من فکر می‌کنم رابطه لنین با گورکی گذشته از اینکه می­ تواند برگرفته از یک نقطه­ نظرِ انسانی باشد، می ­تواند به مثابۀ یک رابطۀ جالب نیز باشد، آن­هم میانِ یک سیاستمدار و یک نویسنده؛ و حتی فراتر از این [و در یک مقیاس کلی]: رابطۀ میانِ سیاست و ادبیات.

لوکاچ: مطلقاً همین است. و این بسیار جالب است. میان لنین و مارکس از این منظر شباهت خاصی وجود دارد: مارکس، هاینه را بسیار دوست می‌داشت و برای او ارزش و احترام قائل بود (21)؛ اگرچه مارکس به وضوح در چندین مورد باخبر از برخوردِ اخلاقیِ منفیِ هاینه نیز بود.

در مورد لنین هم، این دقیقاً صادق است. او گورکی را به درستی به ­عنوانِ بزرگترین نویسندۀ امروزِ روسی مطرح می کرد. اما این حس به ­طورِ خاص بازتابندۀ یک همدلیِ بسیار شخصی است. زیرا لنین چنین حسِ همدلانه ای را فقط نسبت به گورکی نداشت: اگر رجوع ­کنید به یادداشت‌هایی که او در دوران جنگ داخلی نوشته بود، خواهید دید که دربارۀ شناخت خود از استعدادهای نویسنده‌ای می­ گوید که به صراحت ضد-انقلاب است. البته در این یادداشت، لحنِ لنین دربارۀ این نویسنده توأم با یک نوع آیرونیِ عالی نیز هست. ببخشید، اسم این نویسنده در ذهنم نمانده­ است، زیرا نویسنده مهمی نبود.

اما اجازه دهید در همین راستا یک نکته را اضافه کنم، زیرا خیلی نکتۀ مهمی است: [نادژدا] کروپسکایا^[69] (22) دربارۀ یکی از مقالات لنین حرف کاملاً درستی زد؛ همان مقاله­ ای که لنین در سال 1905 نوشت (23) و بعداً در دوره استالین به یک معیار برای «کار ادبیاتی^[70]» تبدیل شد؛ کروپسکایا گفت: لنین اصلاً فکرش را هم نمی‌کرد که مواضع­ اش در آنجا بعداً به استانداردهایی قابل اجراء برای ادبیات تبدیل شود؛ زیرا آنچه او نوشته ­بود تنها در یک روالِ تازه قابل اجرا بود: روالی که مطبوعات و نشریات حزبی باید پس از اینکه از غیرقانونی ­بودن خارج می ­شدند، آن را در پیش می ­گرفتند.

خب..! لنین چیزِ دیگری گفته­ بود! اصلاً منظورش این نبود! او گفته ­بود: مطبوعات حزب باید یک خط مشخص داشته­ باشند زیرا یک مقالۀ سیاسی در نگارش، باید خطی مشخص داشته ­باشد. خب… چه ربطی به ادبیات داشت؟! اصلاً لنین فکرش را هم نمی ­کرد که ادبیات را به ارگانِ رسمیِ سوسیالیسم تبدیل کنند. پس این، دو محورِ قابلِ توضیح را پیش می ­کشد: اولاً، لنین به ادبیاتِ به اصطلاح رسمی اصلاً توجهی نداشت، چراکه آن را اصلاً ادبیاتِ واقعی نمی ­دانست، و دوماً اینکه اصلاً از انقلابِ ادبیاتی و این­جور حرف­ها خوشش نمی ­آمد.

معروف است که لنین حتی مایاکوفسکی (24) را هم با شک­گراییِ^[71] خاصی می ­نگریست. یک بار در یکی از جلساتِ کومسومول^[72] چنین گفت: من از پوشکین خوشم می­ آید که یک شاعر راستین است. البته این به ­معنایِ به ­رسمیت­شناختنِ آزادیِ لازم برای ادبیات نبود (چراکه لنین آشکارا با آن تعبیر از آزادی­ که به­ معنای پروپاگاندایِ ضد-انقلابی باشد، برخورد می ­کرد. حالا چه ­ادبی و چه غیرادبی)؛ در واقع به معنایِ [و شاید هم به بهانۀ] نکوهش­ کردنِ آن مفهومی بود که در اتحادِ جماهیرِ شوروی به ­وسیلۀ سازمانِ پرولِتکالت^[73] (25) گسترش یافته ­بود، و در اینجا هم (مجارستان) حدود سال 1919 توسط [لایوش] کاشَّک^[74] و گروهش ارائه شد. درواقع این جملۀ لنین در کومسومول، علاوه ­بر نکوهشِ مفهومِ مربوط به پرولِتکالت، به ­معنایِ رد این گرایش هم بود – و حتی طیِ یک نوع قرائت می ­توان گفت در ردِ بخشی از فوتوریسم ایتالیا، که بر اساس آن، ادبیاتِ انقلابی باید به ­طورِ رادیکالی جدید باشد و درنتیجه آثار ادبیات قدیمی محکوم به رفتنِ در موزه و یا تخریب هستند.

لنین زمانیکه دربارۀ پرولتکالت صحبت کرد، از مارکسیسم گفت: قدرتِ مارکسیسم دقیقاً در این واقعیت نهفته است که موفق می شود هر ارزشِ اصیلی را که فی­ النفسه در طولِ تکاملِ هزار سالۀ بشریت به آشکارگی می ­رسد، به­ آفرینش برساند^[75]. لنین با گفتنِ این جمله به ­صراحت شیوۀ مارکس را پیش کشید: مارکس از هومر به ­عنوانِ بزرگترین شاعرِ دوران «کودکیِ بشریت^[76]» یاد می ­کرد.

با تحلیلِ رابطۀ میان لنین با تولستوی (26)، متوجۀ نکته ­ای می ­شویم: لنین به ­درستی چگونگیِ به ­درک­ رساندنِ آن­چیزی را می ­دانست که در تولستوی به صورتِ جوهری وجود داشت: فهمِ^[77] عمیقِ دموکراتیکِ تولستوی؛ و این درحالی است که پلخانف و دیگران هزاران انتقاد از تولستوی داشتند. حالا می‌خواهم نکته ­ای بسیار مهم را نقل کنم که لنین به گورکی نوشت: قبل از تولد تولستوی، هیچ سیمایِ راستینی از یک دهقان یا رعیت در ادبیات روسیه وجود نداشت. حالا یک سوال: آیا این تسامح و تساهل فقط مربوط به هنر و ادبیات بود؟ یا به ­طور کلی شاملِ هر کنشِ ایدئولوژیک هم می ­شد؟ این رواداری به­ یقین به مطبوعات مربوط نبود؛ و همینطور مربوط­به هرآنچیزی که به­ صورتِ دائم با سیاست در تماس باشد.

لنین نقطه ­نظرِ دوگانه داشت، که این­ هم بیان­گرِ یک دیالکتیکِ واقعی است. به عنوان مثال، او همیشه تمام نتایجِ علوم طبیعی را به ­رسمیت می­ شناخت و این ایده را رد می­ کرد: مارکسیسم علوم طبیعی را می ­تواند با قوۀ بینشِ ذاتی درمقامِ تالی خود^[78] تصحیح کند. اما به رغم این، او به خوبی می ­دانست که علم یک فاکتورِ مهم ایدئولوژیک است، پس با ایدئ­آلیسمِ ظهورکرده در علوم طبیعیِ جدید مبارزه کرد، اما این کار را به آن ­شیوه­ای انجام می­داد تا خدشه ­ای به ادعاهای معتبر علم وارد نشود.

در دوره‌ای که لنین درحال نوشتن «ماتریالیسم و آمپریو-کریتیسیم^[79]» (27) بود، بازیافت­های^[80] تازه­ ای از فیزیکِ مدرن آشکار شد؛ لنین در این باره گفت: وقتی آنها درست باشند (مثلاً فرمول‌های اتم) باید کاملاً پذیرفته شوند. اما آنچه واقعاً اهمیت دارد این است که این واقعیت محرز شود: آیا مفهوم اتم مستقل از آگاهی انسان وجود^[81] دارد؟ یا اینکه محصول آگاهی انسان است؟ این فرضیۀ دوم که دیگر یک فرضیه علوم طبیعی نیست (در واقع، تنها، چیزی است که ناشی­ شده از تکاملِ فلسفی یا اورینتاسیون فلسفیِ علوم طبیعی است)، توسط لنین در ماتریالیسم و آمپریو-کریتیسیم به ­عنوان یک صورتِ ­معقولِ^[82] ایدئ­آلیستی رد شد. لنین بعدها مجدداً به ­چنین عدم ­تأییدی باقطعیتِ بیشتری اشاره کرد؛ و این را هم باید درنظر داشت که این عمل او هیچگاه به ­معنایِ جه ت­دادن [یا رهبری ­کردنِ] بازیافت­های علوم طبیعی، آن هم به ­خاطرِ مارکسیسم [یا به نامِ مارکسیسم] نبوده ­است.

کواچ: آیا اینها به­طور سراسر به علوم اجتماعی هم مربوط می­شوند؟

لوکاچ: به نظر من که مربوط نیست. مارکس در علوم اجتماعی به انقلابی غیر قابل تکرار دست زد. باید به یاد داشت انقلاب­های مشابه ­ای در علوم طبیعی نیز رخ داده ­­است: عصر کوپرنیک، کپلر و گالیله. در واقع، نمی ­توان آزادی علوم طبیعی را به گزاره هایی از این قبیل نسبت داد: «این بستگی به این دارد که من ببینم زمین به دور خورشید می ­چرخد ​​یا خورشید به دور زمین ». واقعیت این است که گالیله بدون هیچ ­تردیدی اصرارکرد که این زمین است که به­ دور خورشید می ­چرخد. لنین به درستی مارکسیسم را بازیافتی از این نوع تلقی ­کرد و اگر کسی بخواهد آن را درچارچوب علمی به صورت جدی^[83] [و کریتیکال] به ­کار ببرد، ممکن نیست در تبیین آن شکست بخورد. به همین دلیل است که اجازه داد نظریه ­های [اویگن بوم] فون باورک^[84] (28) یا سایر تئوری­های اقتصادیِ ضدمارکسیستی در یک دانشگاه سوسیالیستی تدریس شود. اگرچه این امر در معنایِ عامِ کلمه [و به ­طور کلان] فرهنگ جامعه را دربر نمی ­گرفت.

لنین در واقع اعتبار آن­ دسته از فیلسوفان، نویسندگان و «اهالی ادب^[85]»ی را به ­رسمیت شناخت که اصلاً مارکسیست نبودند. پس در اینجا هم مجدداً می‌توان در لنین این دیالکتیکِ انضمامیِ «چه درست است و چه درست نیست» را فهمید و برهمین اساس دیگر هیچ قاعدۀ کلی­ ای وجود نخواهد داشت که بتوان به ­وسیله آن استنتاج کرد –مثلاً – فلان استاد دانشگاه حقِ نشستن بر فلان کرسی را دارد یا خیر.

کواچ: این درست است. اما من معتقدم در تحقیقات ایدئولوژیک، و لذا در تحقیقات علوم اجتماعی، باید امکان مطرح­ کردنِ فرضیاتی وجود داشته ­باشد که ممکن است بعداً نادرست از آب درآیند.

لوکاچ: لنین هرگز مارکسیسم را مجموعه‌ای از احکام^[86] نمی‌دانست که یک­بار برای همیشه معتبر هستند. او مارکسیسم را به­ عنوان اولین نظریۀ دقیق جامعه درنظر گرفت که در پیوستگیِ تنگاتنگ با تکاملِ اجتماعی تکامل یافته ­­است. به همین خاطر برای هرکدام همانطور که تکامل وجود داشته، سیرِ قهقرایی هم می‌تواند وجود داشته باشد. این نهادِ دوگانه^[87] در تمامِ سیرِ تکامل موجود است و توسطِ مارکس، انگلس و لنین نیز به­ رسمیت شناخته شده ­است. مطلوبِ لنین تنها تأییدِ صحتِ تئوری در مبارزۀ ایدئولوژیک بود. طبیعتاً این واضح است، بینش دوتایی^[88] لنین بدین معنا نیست که دو فرضیه هردو به ­یک اندازه درست یا به ­یک اندازه باطل هستند.

در واقع لنین از آنجایی که می ­دانست دربارۀ یک پرسش انضمامی، تنها یک حقیقت می‌تواند وجود داشته باشد، از همین ­رو فضایِ زیادی را جهتِ بحث­ کردن فراهم کرد. اما خب، امروزه، این­هایی که رفرمیست­ نام دارند، بر اساس یک فرضیۀ تکثرگرایانه­ از هر چیزِ چرند و مزخرفی دفاع می­ کنند: این امر مدلل ­کنندۀ آشفته ­اندیشی و درهم­ برهمیِ آنها میانِ دو شیئی­ست که کاملاً با یکدیگر تفاوت دارند. پس اینکه اگر وضعیتی پیش­ بیاید که در آن ممکن ­باشد روندِ تحقیق­کردن و بحث­کردن حتی بیست سال هم طول بکشد، طبیعتاً بدین معنا نیست که حقیقت می ­تواند دوگانه یا سه ­­گانه باشد: حقیقت یگانه است^[89].

کواچ: پس می­توان گفت که «راه رسیدن به حقیقت» منحصر [(تک)]^[90] نیست…

لوکاچ: این راه، منحصر نیست و یکتا^[91] هم نیست. خود لنین دربارۀ یک پرسش [یا مسئله ­ای] مهم، در نسبتِ با پاسخِ مارکس، گواه به وضعیتِ کاملاً تازه­ ای داد. نباید فراموش کنیم، مارکس، مرحلۀ انتقال ­یافتن «از سرمایه ­داری به سوسیالیسم» را یک راه بسیار سخت پنداشته بود: این تغییر ابتدا در توسعه­ یافته­ ترین کشورها رخ خواهد داد. لنین درست دربارۀ این لحظه بود که دست به ایده ­زایی زد و آن را پیش کشید. پرسشِ سوسیالیسم در یک کشور توسعه­ نایافته مطرح­ شد و لنین موقعیت سوسیالیستی را انتخاب کرد. اجازه بدهید تفسیر خودم را در اینجا ارائه کنم: لنین براساسِ ضرورتِ این وضعیتِ تاریخیِ عینی ­شده^[92] تصمیم گرفت. منظورم این است که سال 1917 در روسیه، دو جنبشِ عظیمِ توده ­ایِ انقلابی وجود داشت. یکی اعتراض کل مردم به جنگ امپریالیستی بود، و دیگری نمایندۀ خواستِ دیرینۀ دهقانان برای تقسیم اراضیِ بزرگ و کارکردن بر اراضیِ خود بود. اگر این دو وضعیت را تجریدی^[93] تحلیل کنیم، هیچ یک از این مطالبات به معنای دقیق کلمه سوسیالیستی نیستند: طوری­ که نه ­تنها یک دولت بورژوایی هم می ­تواند با این مطالبات کنار بیاید، بلکه می ­تواند این اراضی را باز-توزیع نیز کند. اما به رغم این، در آن زمان نه تنها احزاب بورژوایی، بلکه احزاب پوپولیستی مانند حزب سوسیالیست-انقلابی (29) و منشویک‌ها از جمله احزاب کارگری، همه مخالف صلحِ فوری بودند که به جنگ امپریالیستی پایان می‌داد. آنها همزمان که با صلحِ فوری مخالفت می­ کردند، باز-توزیعِ کاملِ اراضی را هم به هر طریقی رد می‌کردند. برای لنین در آن لحظه روشن بود تنها یک انقلاب سوسیالیستی می ­تواند آرزوهای صدها میلیون نفر را برآورده کند. به همین دلیل است که در یک روسیۀ توسعه ­نایافته، لنین انقلاب اکتبر را بر اساسِ تاکتیک­های محض^[94] انجام نداد، بلکه بر اساسِ یک تحلیل مشخص از یک وضعیتِ مشخص دست به این عمل زد، و این وضعیت در سال 1917 در روسیه وجود داشت.

کواچ: شکیبایی^[95] لنین درقبال افراد مختلف و خواسته هایشان غالباً یادآوری شده است. فکر می کنید این شکیبایی عنصری مهم در نگرش انقلابی است، حتی با وجود اینکه در نگاه اول متضاد با انقلاب به نظر آید؟

لوکاچ: این پرسش همچنین مسئله دیالکتیک را هم دربر­می­ گیرد. لنین به لطف وجود این وحدت دیالکتیکی شکیبایی و ناشکیبایی درقبال تحلیل مشخص از وضعیت مشخص تصمیم می ­گرفت.

مایلم این مشخصه اندیشه او را با دو مثال نشان دهم. پس از سال 1905 برای لنین آشکار بود که انقلاب شکست خورده و دوره ضد-انقلاب آغاز شده بود. این واقعیت به مسئله انتخابات و اختلاف با فراکسیون بوگدانف-لوناچارسکی ربط پیدا می­ کرد، و فقط به مسائل جزئی برنمی ­گشت بلکه به رخدادهای سال 1917 نیز ربط پیدا می ­کرد.

وقتی در طول تابستان سال 1917 کارگران پتروگراد بسیار ملتهب بودند و قصد برپایی تظاهراتی بزرگ را داشتند، شخص لنین علیه تظاهرات موضع گرفت، چراکه به خاطر تعادل قوای موجود می ­دانست برخورد میان پرولتاریا و بورژوازی به همراه حامیان دولتی­اش فاجعه بار خواهد بود. به­ خوبی می­ دانیم تظاهرات برخلاف اراده لنین انجام شد و خصلت یک جنگ داخلی را به خود گرفت، اما این را هم به خوبی می­ دانیم که پرولتاریا شکست خورد و لنین وادار شد به سمت اعلام غیرمشروع بودنِ آن عقب بنشیند. با این حال و پس از شکست کودتای کرونیلوف^[96] (30) خیزش انقلابی فوق العاده بود.

این پدیدار توسط لنین به دو شیوه بیان شد. از یک طرف اگر درست به ­یاد داشته باشم، او در سپتامبر مقاله ­ای نوشت که در آن اکثریت سوسیالیستهای-انقلابی و منشویک­ ها را به اتحاد برای کسب قدرت دعوت کرد و وعده داد تا جایی که اصلاحات سوسیالیستی درجریان باشد، حزب کمونیست اپوزوسیونی وفادار باقی خواهد ماند. چند روز بعد مقاله ­ای دیگر نوشت که در آن می ­گفت این وضعیت فقط چند روز دوام داشت و حالا تمام شده ­است.

سپس اکتبر آمد و لنین با همان خشونت و ناشکیبایی که مخالفت خود را با تظاهرات جولای اعلام کرده بود، خواستار بدست­ گیری فوری قدرت شد. برای مدتی طولانی رابطه ­اش با قدیمی­ترین و اولین رفقایش مثل کامنوف^[97] (31) و زینونیف را برهم زد چون در این نظر با او همراه نبودند. این یعنی لنین با درنظرگرفتن عوامل ابژکتیو و سوبژکتیو انقلاب در جولای شکیبا بود اما در اکتبر نه. بنابراین ایجا بار دیگر به نکته دوم باز می گردیم: همیشه تحلیل مشخص از شرایط مشخص است که تصمیم را می ­سازد.

کواچ: به آنچه درباره لایوس ناگی^[98] (32) گفته شد، به این ناشکیبایی فکر می ­کنم …

لوکاچ: در سال 1934 کنگره نویسندگان (33) در مسکو برگذار شد و لایوس ناگی نیز در آن شرکت داشت. من رابطه­ ای خوب با او داشتم، او پیش من آمد و پرسید به نظرت حکومت هیتلر چقدر طول خواهد کشید. به او گفتم پیشگو نیستم اما تا جایی که می ­توانم پیش بینی کنم ده تا پانزده سال به طول خواهد انجامید. بعد ناگی ناگهان به خشم آمد: سرخ شده بود و مشتش را روی میز کوبید، و فریاد کشید چون ایده ­ای متفاوت داشت، چراکه انقلاب خیلی قبل­ تر اتفاق افتاده بود، او مثل من کمونیستی خوب نبود. یعنی همچنان ناشکیبا بود.

اجازه دهید مسئله ناشکیبایی را با مثالی دیگر توضیح دهم. در مسکو گردهمایی های بزرگ بسیار بد سازماندهی می ­شدند، یعنی اگر کارگران یک کارخانه یا یک مؤسسه در ساعت یک بعد از ظهر در میدان سرخ راهپیمایی می­ کردند، دستور تجمع در آن محل برای ساعت شش صبح صادر شده بود. این مسئله برای من در طول یک تظاهرات اتفاق افتاد. اتفاقاً در کنار زنی بسیار خوب که در سال 1919 به روسیه مهاجرت کرده بود راه می رفتم. همانطور که حرکت می­ کردیم، ناگهان کرملین دربرابرمان آشکار شد. زن بسیار هیجان زده بود و فریاد زد: «می بینی، ارزشش را داشت ساعت 6 صبح جمع می ­شدیم تا این همه را ببینیم!» پاسخی که به او دادم دقیقا متضاد با آنچه بود که به لایوس ناگی گفتم: «اگر لنین صبر شما را داشت، بولشویک­ها هرگز به کرملین وارد نمی شدند». نمی دانم آیا این دو حکایت نشان می ­دهند که شکیبایی و ناشکیبایی دوتایی هایی نیستند که به صورت منحصراً متافیزیکی متضاد با یک­دیگر باشند، بلکه فرد همزمان می ­تواند – و بار دیگر دوست دارم تحلیل مشخص از شرایط مشخص لنین را به شما یادآوری کنم – شکیبا و ناشکیبا باشد.

کواچ: در سالهای اخیر چنین پرسشی پیش آمده که رفتار انقلابی واقعی در نسبت با برخی رخدادهای متفاوت چگونه باید باشد. بگذارید درعوض صحبت کلی به طور مشخص درباره جنبش­های دانشجویی غرب، و همزمان جنبش­های دانشجویی در کشورهای سوسیالیستی بپرسیم که چگونه می ­توان در کشوری که نیروهای انقلابی در قدرت هستند و بنابراین وظایفی کاملاً متفاوت برعهده دارند انقلابی بود؟ به همان شکل که عده­ ای خود شما را برای بیش از پنجاه سال انقلابی می ­دیده ­اند، در این باره چه می ­توانید بگویید؟

لوکاچ: اجازه دهید به جنبش دانشجویی نظر کنیم. من این جنبش­ها را با همدلی عظیم مطالعه و دنبال می کنم، چون اگر شرایط 1945 را با امروز مقایسه کنم، واقعا به نظر می رسد که «شیوه زندگی آمریکایی» یعنی سرمایه ­داری کنترل­گر^[99]، حتی در سطح ایدئولوژیک نیز به پیروزی رسیده است. اکنون حداقل یک لایه حرکت خود را آغاز کرده، حتی اگر کاملاً آگاه نباشد، و این اهمیت ندارد که از ابزار صحیحی استفاده نمی ­کند.

بگذارید یک تناقض را طرح کنم: وقتی سرمایه­ داری مدرن از پس انباشت اولیه متولد شد، کارگران به طور غریزی حس کردند به وسیله ماشین خوار و تخریب شده­ اند. این احساس منشاء جنبش «لودیسم^[100]»، یعنی تخریب ماشین­ها بود. تخریب ماشین­ها نمی ­تواند به عنوان راهبردی صحیح ارزیابی شود. با این حال بی شک قدمی لازم است که بعدتر اجازه می­ دهد کارگران خود را در اتحادیه صنفی سازماندهی کنند. امروز دانشجویان را به عنوان الگوهای کنش انقلابی در نظر نمی ­گیرم، بلکه آنها را به عنوان مبتکران و آغازگرانِ یک جنبش در تاریخ جهان ارزیابی می ­کنم. و اهمیتی نمی­ دهم رهبران جنبش­های دانشجویی این نکته را می­بینند یا نه: به صورت عینی پشت همه این ­چیزها این واقعیت نهفته است که آنها می ­گویند «نمی­خواهند به احمق­های حرفه­ ای کنترل­شده مبدل شوند»، و این توضیح می ­دهد چرا در پی راهی دیگر می ­گردند. آنها هنوز این راه تازه را نیافته ­اند و تازمانی که لایه ­های دیگر مردم نتوانند علیه این سرمایه­ داریِ کنترل­گر قیام کنند راه مورد نظر را نخواهند یافت.

آغازگاه این قیام را در اولین اشکالش در آمریکا و در جنبش­های ضد-جنگ مناطق دیگر می­بینیم. می ­توانیم آن را در مسئله سیاه پوستان و در مباحثات پیرامون آن ببینیم. پس می­ توانیم بگوییم در مرحله اولیه از یک قیام انقلابی علیه سرمایه ­داری کنترل­گر قرار داریم که برای مثال با ظهور جنبش کارگری میان انتهای قرن هجدهم و آغاز قرن نوزدهم منطبق است – هرچند باید در این باره احتیاط به خرج دهیم چراکه اتفاقات تاریخی خودشان را تکرار نمی ­کنند. در آن دوران مارکسیسم هنوز زبان نگشوده بود، اما بدون این دوران مارکسیسم هرگز متولد نمی ­شد.

اگر به وضعیت معاصر خود بازگردیم، خواهم گفت که سوسیالیسم خود را با مسئله ­ای بسیار بزرگ مواجه می­بیند. لنین آخرین چهره عظیم تحول احتمالی تازه بود، امری که از آن پس بیشتر و بیشتر ناممکن می ­شود. نباید فراموش کنیم در آغازگاه جنبش کارگری، همین که تنها به چهره­ های غول آسای مارکس، انگلس و لنین فکر کنیم، در می­یابیم چطور ایدوئولوگی بزرگ و رهبر سیاسی عظیم در یک تن جمع شده بودند. آنها در هریک از این سه چهره همزیستی داشتند. و همین امر باید درباره جانشین لنین یعنی استالین نیز صادق باشد. باور دارم اگر فردی یک قضاوت عینی تاریخی را درباره او بکار ببرد استالین را انقلابی معتقد درمی ­یابد. او مردی بسیار باهوش و با استعدادی عالی بود، یک متخصص فوق العاده تاکتیک، اما می ­توانم بگویم فاقد حساسیت ایدئولوژیک.

در جستارهایی پرشمار که اینجا نمی توانم به آنها وارد شوم، نوشته­ ام که در دوره مارکس و لنین جهان­بینی کلی جنبش مفهوم ایدئولوژیک کاملا تعریف شده­ ای داشت، و از جایگاه آن، جنبش­های کارگری کشورهای مختلف راهبرد­های خود را ترسیم می ­کردند، و تصمیمات تاکتیکی را درون این چهارچوب اتخاذ می­ کردند. در دوره استالین، رهبر حزب هم زمان مرجع ایدئولوژی حزب و – همانطور که می ­دانیم – مرجع همه چیز بود: این گونه شد که یک راکوسی^[101]، یک نوتنی^[102] (34) و غیره متولد شدند.

باید آگاه باشیم که شانس اندکی وجود دارد تا جنبش کارگری مارکسی تازه، انگلسی تازه یا لنینی تازه داشته باشد. بنابراین مسئله تازه این است که رابطه میان آموزش ایدئولوژیک و تاکتیک­های سیاسی حزب چگونه باید باشد. به نظر من این مشکل حل نشده است.

کواچ: فکر می ­کنید برای کسی که امروز می ­خواهد فعالیت کند چه امکان­هایی وجود دارد؟

لوکاچ: یقینا امکان­های بزرگی برای افراد خواهان فعالیت وجود ندارد. با این وجود هیچ دوره ­ای وجود ندارد که در آن نتوان دست به عمل زد. برای مثال در کل هیچ مانعی برای افرادی وجود ندارد که مایل به مطالعات نظری و ایدئولوژیک اند، خود را وقف پژوهش­های ایدئولوژیک می­ کنند و به واسطه آن تاثیر خود را می ­گذارند، هرچند همیشه باید دشواری ها و خطرات ناشی از انحرافات را در نظر داشت. از این نظر باید تشخیص داد سرمایه ­داری کنترل­گر در غرب، بازنمود عصری تازه نیست که نه سرمایه ­دارانه و نه سوسیالیستی باشد، بلکه صرفا پدیداری است که باید تحلیل شود.

از طرف دیگر – و به این نکته مانند همیشه اهمیت بسیاری می­ دهم – باید خوب آگاه بود که در شمار بسیاری از مسائل بنیادین استالین جانشین لنین نبود، بلکه در برابر و ضد او قرار داشت. در این معنا و از منظر انسانی یکی از مهمترین مسائل بازگشت به نوع انقلابیِ لنین است. به همین خاطر است که توجه به لنین به عنوان انسانی واقعی و نه چهره ­ای افسانه ­ای را مهم می ­دانم. امروز این امر بیش از هر چیز دیگر برای سیاست جاری اهمیت دارد.

یادداشت­های متن اصلی:

1 . سومین کنگره بین الملل کمونیستی در مسکو از 22 جون تا 12 جولای به سال 1921 و با شرکت 605 نماینده، 103 سازمان و 52 کشور تشکیل شد. زمینه و دستور کار کنگره معرفی طرح نپ در روسیه شوروی، بحران اقتصاد جهانی و مبارزه لنین علیه «چپ­گرایی» در زمینه مجادلات درباره آرایش، سازماندهی و جهت گیری احزاب کمونیست جوان مشخص شد.

2 . آمادئو بوردیگا (1899-1970) یکی از اعضای جناح چپ حزب سوسیالیست ایتالیا، مشارکت ­کننده در تاسیس حزب کمونیست ایتالیا به سال 1921 و اولین رهبر آن است. او به خاطر مخالفت با تاکتیک­های جبهه خلق که توسط کمینترن ایجاد شده بود از رهبری حزب کمونیست ایتالیا به سال 1926 خلع شد. او منتقد استالین بود و از حزب در سال 1930 اخراج شد. رهبر و نظریه پرداز اصلی حزب کمونیست جهان وطن (1944-66).

3 . روت فیشر خواهرزاده الفرید آیسلر (1895-1961). به حزب سوسیال دمکرات اتریش درسال 1914 پیوست، بعد در تاسیس حزب کمونیست اتریش به سال 1918 مشارکت کرد. اتریش را به مقصد برلین به سال 1919 ترک و به جناح چپ حزب کمونیست آلمان پیوست. عضور رهبری حزب کمونیست آلمان به همراه مازلو از سال 1924 تا 1925 بود، او در سال 1927 اخراج و گروه کمونیستی مخالف لنین بوند^[103] (لیگ لنینی) را تاسیس کرد. وقتی نازی­ها در سال 1933 روی کار آمدند به فرانسه مهاجرت کرد. آرکادی مازلو نام مستعار آیزاک یفیموویچ چمیرنسکی (1891-1941) در آلمان و از والدینی روسی متولد شد. به حزب کمونیست آلمان در بدو تاسیس اش به سال 1919 پیوست، بعدتر به همراه روت فیشر جناج چپ آن را رهبری کرد. عضو رهبری حزب (1924-25) بود و از حزب به سال 1927 به خاطر نزدیکی اش به جناج چپ ضد-استالینی اخراج شد. درسال 1933 به فرانسه مهاجرت کرد و بعد راهی کوبا شد.

4 . بلا کون (1886-1939) روزنامه نگار مجار و رهبر حزب کمونیست مجارستان است. در اوان جوانی به حزب سوسیال دمکراتیک مجارستان پیوست (1903). در سال 1914 به جبهه اعزام شد و توسط ارتش روسیه تزاری اسیر و در دوره اسارت به عضویت بولشویک­ها درآمد. به کشور خود بازگشت، در دسامبر سال 1918 حزب کمونیست مجارستان را تاسیس کرد و به ریاست جمهوری شورایی مجارستان در سال 1919 رسید. بعد از سقوط جمهوری (آگوست 1919) به وین پناهنده شد، بعد به اتحاد جماهیر شوروی رفت و در جنگ داخلی شرکت کرد. از سال 1921 به بعد او نقش مهمی در بین الملل کمونیستی بازی می کرد: عضو کمیته اجرایی حزب (1921)، بعد عضو هیت رئیسه آن (1926). او از استالین دربرابر مخالفان راست و چپ حمایت کرد، اما بعد با جهت گیری جبهه خلق به مخالفت برخاست. در سال 1938 بازداشت و احتمالا در سال 1939 اعدام شد.

5 . کارل کائوتسکی ( 1854-1938 ) رهبر اصلاح طلبان مرکزگرا و نظریه­پرداز سوسیال دمکراسی آلمانی و بین­الملل دوم. سر ویراستار مجله نظری زمانه نو^[104] (1883-1917). فرانس مهرینگ (1846-1919) روزنامه نگار، مورخ و فیلسوف مارکسیست. از سال 1981 به عضویت حزب سوسیال دمکرات آلمان درآمد، یکی از نظریه پردازان جناح چپ آن بود. او مخالف میهن پرستی اجتماعی^[105] اکثریت حزب سوسیال دمکرات آلمان در آگوست سال 1914 بود. در سال 1916 به همراه روزا لوکزامبورگ، لئو یوگیش و کار لیبکنیشت جناح رادیکال و ضد-جنگ حزب سوسیال دمکرات آلمان را تاسیس کرد که بعدتر به نام گروه اسپارتاکوس معروف شد. در انتهای سال 1918 یکی از بنیان گذاران حزب کمونیست آلمان بود. ژرژ اوژن سورل (1847-1922) نظریه پرداز سوسیالیست فرانسوی با تاثیرات فکری متضاد که در بدو امر، حامی سندیکالیسم انقلابی بود و با فرصت­طلبی سوسیال دمکرات­ها مخالفت می­کرد. بعد از سال 1909 از سندیکالیسم جدا و به جنبش سلطنت طلبی کاتولیکی پیوست. این چرخش باعث نشد حامی انقلاب اکتبر به سال 1917 نباشد.

6 . اروین سابو نام مستعار ساموئل آرمین اشلیزینگر (1877-1918) نظریه پرداز مجار مارکسیسم آزادی خواه^[106]، کتابدار و رئیس کتابخانه، مترجم مارکس و فعال در جنبش آنارکو سندیکالیسم بود.

7 . گئورگی والنتینوویچ پلخانف (1856-1918). بعد از فعالیت در میان پوپولیست­ها از سال 1876 تا 1880 مارکسیسم را به روسیه معرفی کرد. گروه آزادی کارگری را بنیاد نهاد (1883). عضو دفترخانه بین الملل دوم به سال 1889 شد. در تاسیس حزب سوسیال دمکراسی برای کارگران روسیه مشارکت داشت (1898) و در انتشار و ویراست ارگان این حزب یعنی ایسکرا^[107] با لنین همکاری می کرد. ابتدا حامی بلشویک­ها بود اما بعد از منشویک­ها حمایت کرد. در سال 1914 خواهان شکست آلمان شد. در مارچ سال 1917 به روسیه بازگشت، از دولت موقت حمایت کرد و دربرابر بلشویک­ها ایستاد.

8 . بعد از سقوط جمهوری شورایی مجارستان در آگوست سال 1919، لوکاچ به وین پناهنده شد، یعنی جایی که بیشتر دهه 1920 را درآن گذراند و اثر مهم خود تاریخ و آگاهی طبقاتی را در آنجا نوشت.

9 . نیکولا ایوانوویچ بوخارین (1888-1938) روزنامه­نگار و نظریه­پرداز مارکسیست. از 1906 بلشویک بود. در سال 1910 دستگیر و تبعید شد، فرار کرد و به اتریش-مجارستان پناهنده شد، بعد به سوئیس، سوئد و ایالات متحده آمریکا رفت. جناح چپ کمونیست­ها را رهبری می­کرد، با معاهده برست-لیتوفسک^[108] مخالف بود و بعدتر به جناح راست چرخید. عضو کمیته مرکز حزب کمونیست روسیه (1917-34) بعد عضو دفتر سیاسی حزب (1924-29) عضو هیئت رئیسه کمیته اجرایی بین­الملل سوم (1919-29) و رئیس این کمیته (1926-29) شد. سرویراستار پراودا^[109] (1917-29) و ایزویستیا^[110] (1934-37) شد. با استالین علیه اپوزوسیون چپ متحد شد (1923) بعد اپوزوسیون راست را با رایکوف و تومسکی پیش از تسلیم شدن رهبری کرد (1928-29). در سال 1937 بازداشت و در سال 1938 اعدام شد.

10 . ماکسیمیلیان روبسپیر (1758-1794) چهره تاریخی انقلاب فرانسه، رهبر جناح چپ ژاکوبن­ها و رئیس دولت (1793-94). توسط کودتای ضد-انقلابی 9 ترمیدور (27 جولای 1794) برکنار و به گیوتین سپرده شد.

11 . یوگنی لوینه (1881-1919) یهودی روس، در برلین تحصیل کرد و به حزب سوسیال دمکرات آلمان پیوست، بعد عضو لیگ اسپارتاکوس در سال 1916 شد و در تاسیس حزب کمونیست آلمان شرکت کرد. در مدت انقلاب نوامبر سال 1918 آلمان ریاست شورای کارگری نوکلن^[111] را برعهده داشت. در خلق ارتش سرخ جمهوری شورایی کوتاه مدت باواریا (آپریل-می 1919) شرکت داشت و بعد از سقوط جمهوری به خیانت متهم و تیرباران شد.

12 . اتو کوروین نام مستعار اتو کلاین (1894-1919) کارمند بانک و شاعر است، او در سال 1917 مارکسیست شد و در تاسیس حزب کمونیست مجارستان (پایان سال 1918) مشارکت کرد، به همین ترتیب عضو کمیته مرکزی و خزانه­داری یا صندوق حزب شد. در طول دوران جمهوری شورایی مجارستان، مسئول بخش سیاسی کمیساریای خلق در امور داخلی و عضو کمیته اجرایی مرکزی این نهاد بود. پس از سقوط جمهوری شورایی، او در مجارستان باقی ماند تا حزب کمونیست را به صورت زیرزمینی سازماندهی کند، اما دستگیر و اعدام شد.

13 . گئورگی زینونیف نام مستعار هیرش آفلباوم (1883-1936)، رهبر بلشویک ها و دوست لنین است. در سال 1901 به حزب سوسیال دمکرات روسیه و در سال 1903 به فراکسیون بلشویک حزب پیوست. به سال 1905 در انقلاب سن پترزبورگ مشارکت داشت، بعد به همراه لنین تا انقلاب فوریه 1917 در تبعید زندگی کرد. پس از انقلاب اکتبر رهبر اصلی حزب در پتروگراد، عضو دفتر سیاسی (1921-26) و رئیس بین الملل سوم (1919-26) شد. پس از مرگ لنین (1924) با استالین و کامنوف علیه تروتسکی متحد شد، سپس با تروتسکی علیه استالین و بوخارین پیوند اتحاد بست (1926-27). از حزب اخراج شد، در سال 1928 تسلیم شد و تا سال 1932 که از نو کنار گذاشته شود تاحدی احیا شد. پس از ترور کیروف (1934) زندانی، محکوم و اعدام شد (1936).

14 . صدتایی­های سیاه^[112] گروه تروریستی راست افراطی فوق ارتجاعی در روسیه تزاری که مسئول برنامه­های یهودستیزانه و حملات علیه انقلابیون با همکاری مقامات دولتی بودند.

15 . ماکسیم گورکی نام مستعار آلکسیس ماکسیموویچ پسکوف (1868-1936) نویسنده رئالیست، ویراستار و نمایشنامه­نویس که کودکی رنجباری را گذرانده و پیش از تبدیل­شدن به روزنامه نگار و نویسنده در ابتدای دهه 1890 در بسیاری از مشاغل کار کرده بود. نخست به پوپولیست­ها نزدیک شد، بعدتر از حزب سوسیال دمکرات روسیه (RSDLP) و فراکسیون بلشویک آن حمایت کرد. در انقلاب 1905 مشارکتی فعال داشت. بازداشت و بعد به خاطر پویش بین­المللی آزاد شد، به تبعید رفت، نخست در ایالات متحده سپس در ایتالیا تا اینکه در سال 1913 به روسیه بازگشت، او مشمول عفو شده بود. در پنجمین کنگره حزب سوسیال دمکرات روسیه در لندن شرکت داشت (1907) و همانجا با لنین ملاقات کرد. مدرسه­ای برای کادرهای کارگری در کاپری به همراه بوگدانف و لوناچارسکی سازمان داد (1909). پس از انقلاب اکتبر ابتدا به شدت با بلشویک ها به مخالفت برخاست ولی بعد از سوء قصد علیه لنین در تابستان سال 1918 حامی آنان شد. در حالی که از بیماری رنج می­کشید، روسیه را در سال 1921 ترک و بار دیگر به شکل یک نیمه-تبعیدی در ایتالیا مستقر شد (1923).  از سال 1927 در فواصل معین به اتحاد جماهیر شوروی باز می­گشت و در سال 1932 به طور دائمی در آنجا ماندگار شد، مورد لطف استالین قرار گرفت. در رثای رژیم سخن می­گفت و نقش مرکزی در خلق ادبیات شوروی و «رئالیسم سوسیالیستی» بازی کرد. به طور رسمی در اثر ذات الریه در جون سال 1936 درگذشت، اگرچه برخی از مورخان امکان مسمومیت او را طرح می­کنند.

16 . در نسخه اصلی این متن که توسط گورکی به سال 1924 منتشر شد، لنین هیچ انتقادی از تروتسکی یا هیچ اشاره­ای به جناح «لاسالی» او نمی­کند. برعکس متن پر از تمجید است: «چیزهای غلط زیادی درباره رابطه من با او می­گویند. بله چیزهای غلط زیادی می­گویند، به خصوص درباره من و تروتسکی». روی میز می­کوبد و اعلام می کند: «بگذارید فرد دیگری را که قابلیت سازماندهی یک ارتش تقریبا نمونه ظرف یک سال را دارد و تحسین متخصصان نظامی را به خود جلب کرده را به شما نشان دهم. ما این مرد را داریم. یعنی همه چیز داریم. و همچنین به این داشته افتخار می کنیم» ^[113]. تنها در متون دیگر، از سال 1930 به این طرف، پس از پیروزی استالین در نبرد برای رهبری حزب بود که تروتسکی از کشور تبعید و نویسنده (یعنی گورکی) با شکوه و موقعیتی عالی به شوروی بازگشت و این ملاحظات انتقادی ناگهان ظاهر شد.

17 . فلیکس ژرژینسکی (1877-1926). یکی از بنیان گذاران حزب سوسیال دمکرات لهستان در سال 1900. یازده سال را در زندانها و محبس های تزاری گذراند. عضو حزب بلشویک از مارچ سال 1917. به نام «فلیکس آهنین^[114]» نامیده می شد چون شخصیتی انعطاف­ناپذیر و فسادناپذیر داشت، چکا را بنیاد گذاشت و رئیس این سازمان شد (کمیسیون فوق العاده پان-روسی برای سرکوب خرابکاری و ضد-انقلاب)، سپس رئیس GPU و در نهایت OGPU از سال 1917 تا 1926 شد. کمیسر خلق برای امورد داخلی (1921-24) بعد کمیسر خلق برای راه آهن (1922-26) شد. ریاست شورای عالی اقتصاد را برعهده گرفت (1924-26)، و در اثر حمله قلبی درگذشت.

18 . بیماری کودکانه چپ­روی در کمونیسم در آپریل-می 1920 در آستانه برگزاری دومین کنگره بین الملل کمونیستی توسط لنین به نگارش درآمد. در ماه جون در روسیه منتشر شد، سپس در جولای در آلمان، فرانسه و انگلستان برای توزیع میان نمایندگان کمینترن چاپ شد.

19 . ژولیوس مارتوف (1873-1923) نام مستعار یولی اوسیپوویچ تسدرباوم است؛ فعال سوسیال دمکرات، ابتدا در گروه پیرامون روزنامه اسکرا به لنین نزدیک بود، بعد از انشعاب در حزب به سال 1903 رهبر منشویک ها و جناح صلح طلب و جناج چپ بین المللی آنها در طول جنگ اول جهانی شد. در سوئیس تبعیدش را می گذراند تا اینکه با پیروزی انقلاب در می سال 1917 به روسیه بازگشت. مخالف ثابت قدم بلشویک ها بود و به او اجازه داده شد روسیه را به قصد آلمان در سال 1920 ترک کند.

20 . معاهده صلحی که در سوم مارچ سال 1918 در شهر برست-لیتوفسک (امروز واقع در بلاروس است) میان روسیه و قدرت­های اتحاد چهارگانه (آلمان، اتریش-مجارستان، بلغارستان و ترکیه) بسته شد و به شرکت روسیه در جنگ اول جهانی خاتمه داد.

21 . هاینریش هاینه (1797-1856) نویسنده و شاعر رومانتیک قرن نوزدهم آلمان، دوست مارکس و انگلس.

22 . نادژدا کنستانتینووا کروپسکایا (1869-1939) فعال مارکسیست از سال 1891 بود و در سال 1896 دستگیر و تبعید شد. در سال 1898 با لنین ازدواج کرد و همکار اصلی او بود. دبیر تحریریه اسکرا، شبکه توضیع زیرزمینی روزنامه را سازمان داد همانطور که رابطه رهبران بلشویک خارج از کشور را با بخش­های حزب در روسیه ممکن می­ساخت. در آستانه جنگ جهانی اول، به همراه ایسا آرماند، رئیس اولین مجله حزبی برای کارگران زن با نام رابوتنیتسا^[115] را برعده گرفت. بعد از انقلاب اکتبر، خود را وقف مسائل آموزشی کرد و مدیریت کتابخانه ها به عنوان معاونت کمیسر خلق برای آموزش عمومی، یعنی معاونت لوناچارسکی را برعهده گرفت. عضو کمیسیون کنترل مرکزی حزب بلشویک بود و همچنین تا پیش از تسلیم شدن دربرابر استالین-بوخارین عضو اپوزوسیون متحد نیز بود.

23 . وی. آی. لنین، «سازمان­بندیِ حزبی و ادبیاتِ حزبی»، 13 نوامبر 1905.

24 . ولادمیر مایاکوفسکی (1893-1930) شاعر فوتوریست و نمایشنامه­نویس. در گرجستان متولد شد، در سال 1905 با سوسیال دمکرات­های محلی همکاری کرد. از سال 1908 به بلشویک­ها پیوست. در حد فاصل سالهای 1908-09 سه بار زندانی شد، حزب را بعد از آزادی رها کرد و با جنبش «فوتوریسم»ی که رهبری می­کرد به چهره مرکزی جنبش هنری آوانگارد مبدل شد. اولین اشعارش را در دهه 1910 منتشر ساخت. با هیجان از انقلاب اکتبر استقبال کرد و خود را با اشعار، شعارها، پسترها و نمایش­هایش در خدمت تبلیغات دولت جدید قرار داد. همکاری فعالی با روزنامه شورایی ایزوستیا^[116] داشت. در سال 1923 مجله و جنبش هنری کمونیستی/فوتوریستی LEF (جبهه هنر چپ) را پایه گذاشت. در سال 1930 دست به خودکشی زد.

25 . Proletkult یا فرهنگ پرولتری سازمان توده­گیر برای آموزش فرهنگی بود. در سپتامبر سال 1917 به عنوان انجمن کارگری مستقل از احزاب، شوراها یا اتحادیه ها تاسیس شد. در کنار افراد دیگر آلکساندر بوگدانوف رهبر سازمان بود، کسی که به عنوان نظریه پرداز مارکسیست و رهبر مغضوب سابق بلشویک باورداشت طبقه کارگر باید به طور خودانگیخته فرهنگ خود را برسازد، و هژمونی چنین فرهنگی ساختمان سوسیالیسم را تضمین می­کند. بعد از انقلاب اکتبر پرولتکالت استقلالش از دولت را حفظ کرد اما در سال 1920، به دنبال مداخله لنین، کمیته مرکزی حزب کمونیست تصمیم گرفت پرولتکالت را تابع کمیساریای خلق برای آموزش عمومی قرار دهد. از آن پس سازمان فروپاشی خود را شروع کرد و در سال 1932 ناپدید شد.

26 . لئو نیکولائوویچ تولستوی (1828-1910) جستارنویس و نویسنده مهم رئالیست روس، موالف جنگ و صلح و مطرح کننده آموزه پیشرفت غیر-خشونت آمیز اجتماعی (تولستوی باوری).

27 . ماتریالیسم و آمپریو-کریتیسیم (ماده­باوری و نقد تجربه­گرایانه) را لنین بعد از مطالعه گسترده فلسفی از جمله در موزه بریتانیا در لندن، به سال 1908 نوشت و در ماه می سال 1909 در روسیه منتشر شد. هدف اصلی کتاب مقابله با مفاهیم فلسفی مخالفان سیاسی در فراکسیون بلشویک بود، مهمتر از همه نظریه پرداز اصلی آنها آلکساندر بوگدانوف و نظریه «تجربی-انتقادی»­اش برای فائق شدن بر تضاد میان ایدئالیسم و ماتریالیسم.

28 . اویگن بوم فون باورک (1851-1914) اقتصاددان اتریشی که با توسعه تفسیری سوبژکتیو و ایدئالیستی از قوانین اقتصادی با گسترش ایده­های مارکسیستی مخالفت کرد. بنیانگذار مکتب اتریشی «مطلوبیت نهایی^[117]».

29 . سوسیالیست­های-انقلابی حزبی بود که در انتهای سال 1901 یا اوایل سال 1902 تاسیس شد و از گروه های پوپولیست تشکیل می­شد. سوسیالیست­های-انقلابی طبقه دهقان را بدون تمایزات اجتماعی درونی­اش نیروی محرکه انقلاب و ساخت سوسیالیسم در روسیه می­دانستند، کشوری که نمی­تواند به مانند غرب توسعه یابد. بنابراین آنها هرگونه نقش رهبری پرولتاریا را رد می­کردند. بعد از انقلاب فوریه سال 1917 حزب مذکور به همراه منشویک­ها و کادت­ها نیروی اصلی دولت بورژوای موقت بودند و شماری از رهبران آنها به وزارت رسیدند (­کرنسکی، آوکسنتیف، چرنوف). در جولای سال 1917 به احزاب راست و چپ تقسیم شدند، جناح چپ در اولین دولت شورایی از نوامبر 1917 تا مارچ 1918 با بلشویک­ها وارد ائتلاف شدند. جناح راست حزب از نیروهای سفید در جنگ داخلی حمایت کردند؛ وقتی جناح چپ حزب در جولای سال 1918 ممنوع شد اکثر اعضای آن به حزب کمونیست پیوستند.

30 . لاور گئورگویچ کورنیلوف (1870-1918) ژنرال تزار در طول جنگ اول جهانی، او جبهه جنوب غربی را فرماندهی می­کرد و در جولای سال 1917 به فرماندهی کل منصوب شد. او کوشید علیه دولت بورژوای موقت در انتهای آگوست کودتا کند و در سپتامبر دستگیر شد. در نوامبر فرار کرد و فرماندهی کل «ارتش داوطلبان» ضد-بلشویکی را برعهده گرفت. در سال 1918 در جریان حمله به اکاترینودار کشته شد.

31 . لئو بوریسوویچ کامنوف، نام مستعار لئو روزنفلد (1883-1936) است. عضو حزب سوسیال دمکرات روسیه از سال 1901 و بلشویک از سال 1903. عضو کمیته مرکزی (1917-18 و 1919-27) و عضو دفتر سیاسی حزب (1919-25). رئیس شورای مسکو (1926-1927)، رئیس موسسه لنین (1923-26). نماینده تام الاختیار در اتریش (1918) و ایتالیا (1926-1927 ). کمیسر خلق برای تجارت داخله و خارجه (1926). عضو «دسته سه تائی^[118]» به همراه استالین و زینوویف علیه تروتسکی، بعد متحد تروتسکی علیه استالین و بوخارین. در سال 1917 از حزب اخراج شد، تسلیم شد و در سال 1928 از نو به حزب بازگردانده شد، و پیش از اخراج دوباره در سال 1932 به ریاست یک انتشارات منصوب شد. ریاست موسسه ادبیات جهان گورکی (1934). پس از قتل کیروف (1934) دستگیر و اعدام شد (1936).

32 . لایوس ناگی (1883-1954) نویسنده و روزنامه نگار که به سال 1945 به حزب کمونیست مجارستان پیوست.

33 . در این کنگره (آگوست-سپتامبر 1934) اتحادیه نویسندگان شوروی بعد از انحلال تمامی انجمن­ها و گروه­های ادبی پیشین با دستور کمیته مرکزی حزب کمونیست تحت سلطه استالین تاسیس شد. ریاست کنگره را گورکی برعهده داشت. اتحادیه کنترل بر نویسندگان و به کار بستن «رئالیسم سوسیالیستی» در ادبیات را نهادینه کرد.

34 . ماتیاس راکوسی نام مستعار ماتیاس روزنفلد (1892-1971) است. دبیر کل استالینیست حزب کمونیست مجارستان (که در سال 1941 به حزب کارگران مجارستان تغییر نام داد). نخست وزیر (1952-53) بود اما در سال 1956 از قدرت حذف شد، از حزب کمونیست مجارستان در سال 1961 اخراج شد و در شوروی درگذشت. آنتونین نووتنی (1904-75) عضو حزب کمونیست چک در سال 1921، دبیر کل حزب درسال 1956 و رئیس جمهور چکسلواکی از 1957 تا 1968.

مترجم: دیوید فرنباخ[119]

[1] https://www.versobooks.com/blogs/5309-georg-lukacs-the-final

[2] András Kovács

[3] Third Congress of the Comintern

[4] sectarian

[5] rejectionist attitude

[6] Amadeo Bordiga

[7] Fischer-Maslow group

[8] Kommunismus

[9] Béla Kun

[10] Left-Wing Communism: An Infantile Disorder

[11] parliamentarianism

[12] Franz Erdmann Mehring

[13] Georges Sorel

[14] Ervin Szabó

[15] guide

[16] inspirer

[17] transformation

[18] ascetic

[19] felt

[20] the Jacobinism of Robespierre’s circle

[21] exemplary representative

[22] Eugen Leviné

[23] We Communists are dead men on leave.

[24] Ottó Korvin

[25] represented

[26] wholeheartedly

[27] asceticism

[28] trace

[29] an abstract separation

[30] kind

[31] seeing

[32] inextricable

[33] objective

[34] the subjective factor

[35] no longer willing

[36] difference

[37] tendency

[38] Grigory Zinoviev

[39] reactionary

[40] the Black Hundreds

[41] acuity

[42] Unwillingness یا بی­میل­بودگی یا بی­زاربودگی

[43] possibilities

[44] conception

[45] erroneous

[46] condition

[47] individuals

[48] socialisation

[49] damaged

[50] harmonisation

[51] tangible

[52] definition

[53] concrete

[54] isolated

[55] great trials

[56] objectivity

[57] true

[58] negative phenomena

[59] Ferdinand Lassalle

[60] intense contact

[61] Cheka (The All-Russian Extraordinary Commission)

[62] facts

[63] justice

[64] multilaterality

[65] contacts

[66] Julius Martov

[67] good and honest

[68] the peace of Brest-Litovsk

[69] Nadezhda Krupskaya

[70] how to do literature

[71] scepticism

[72] Komsomol

[73] Proletkult

[74] Lajos Kassák

[75] making

[76] the childhood of humanity

[77] sense

[78] successor

[79] Materialism and Emprio-Criticism

[80] discoveries

[81] exist

[82] conception

[83] seriously

[84] Eugen Böhm von Bawerk

[85] men of letters

[86] dogmas

[87] double character

[88] dual view

[89] the truth is one

[90] unique

[91] unitary

[92] given

[93] abstractly

[94] abstract

[95] patience

[96] Kornilov

[97] Kamenev

[98] Lájos Nagy

[99] manipulated capitalism

[100] Luddism

[101] Rakosi

[102] Novotny

[103] Leninbund

[104] Neue Zeit

[105] the social-patriotism

[106] libertarian-Marxist

[107] Iskra

[108] Treaty of Brest-Litovsk

[109] Pravda

[110] Izvestia

[111] the Neukölln workers’ council

[112] ‘Black Hundreds’

[113] Maxim Gorky, Lénine et le paysan russe (Paris: Éditions du Sagittaire, 1924), pp. 95-6.

[114] Iron Felix

[115] Rabotnitsa

[116] Izvestia

[117] marginal utility

[118] troika

[119] David Fernbach